ΑΝΕΣΤΙΟΙ

Το έναυσμα για τα όσα ακολουθούν δόθηκε από την πρόσφατη πανηγυρική διακήρυξη που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Ένωση στο Βερολίνο και συγκεκριμένα το απόσπασμα που αφορά στην παράνομη μετανάστευση, το ρατσισμό και την ξενοφοβία καθώς και η στάση που επέδειξε η Ελληνική πολιτεία για το ίδιο θέμα (σχετική αναφορά σε προηγούμενο post).
Εκατό χρόνια από τότε που η Roza Luksemburg διέβλεπε ότι ο καπιταλισμός θα πέθαινε από ασιτία, καθώς από τη μια μεριά έχει ανάγκη τους μη καπιταλιστικούς κοινωνικούς οργανισμούς για την ανάπτυξή του, ενώ από την άλλη προχωρά ενσωματώνοντας τους ίδιους οργανισμούς που εγγυώνται την ύπαρξή του, η παραγωγή ανθρώπινων απορριμμάτων ή ακριβέστερα απόβλητων ανθρώπων φαίνεται να είναι μια θανάσιμη, αναπόδραστη συνέπεια του παγκόσμιου θριάμβου της νεωτερικότητας.
Στο μεγαλύτερο διάστημα της σύγχρονης ιστορίας μεγάλα τμήματα του κόσμου παρέμειναν μερικώς ή και εντελώς ανεπηρέαστα από τις εκσυγχρονιστικές πιέσεις. Σε αντιδιαστολή με τις νεωτερικές κοινωνίες του λεγόμενου Δυτικού κόσμου, αυτές οι προνεωτερικές, υπανάπτυκτες περιοχές θεωρούνταν ως προφανείς χώροι απορρόφησης του υπεράριθμου πληθυσμού των ανεπτυγμένων χωρών. Η αποκομιδή των ανθρώπινων απορριμμάτων που παράγονταν στις εκσυγχρονιζόμενες περιοχές του κόσμου συνιστά το βαθύτερο νόημα του αποικισμού και της ιμπεριαλιστικής κατάκτησης, δίνοντας λύσεις παγκόσμιου χαρακτήρα σε τοπικά προβλήματα. Σήμερα, από τη στιγμή που το σύνολο της ανθρώπινης παραγωγής διαμεσολαβείται πλέον από το χρήμα και την αγορά, ενώ ταυτόχρονα οι διαδικασίες εμπορευματοποίησης και εκχρηματισμού του ανθρώπινου βιοπορισμού έχουν εισχωρήσει σε κάθε γωνιά του κόσμου, δεν υφίστανται πια τέτοιου είδους λύσεις. Οι απορροές αυτού του φαινομένου είναι παραπάνω από προφανείς. Έντονη ανησυχία για τον παγκόσμιο υπερπληθυσμό, επικέντρωση της πολιτικής θεματολογίας σε ζητήματα μεταναστών και ασυλίας, καθώς και ανάπτυξη στρατηγικών αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης από τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που την ταλανίζουν σε ζητήματα προσωπικής ασφάλειας.
Η λύση που φαίνεται να προκρίνεται είναι το πολυεπίπεδο Φρούριο ανοιχτό στο επιχειρηματικό και χρηματιστηριακό κεφάλαιο και κλειστό στους ανθρώπους. Μιλάμε για συνασπισμούς εθνών που ενώνουν τις δυνάμεις τους με στόχο την απόσπαση ευνοϊκών εμπορικών όρων από μεμονωμένες χώρες, ενώ την ίδια στιγμή περιπολούν τα κοινά εξωτερικά τους σύνορα για να αποκλείουν την είσοδο ανθρώπων απ' αυτές ακριβώς τις χώρες με τις οποίες συναλλάσονται. Έτσι δεν ορίζεται η Ευρωπαϊκή μας Ένωση; Ταυτόχρονα, για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική λειτουργία του Φρουρίου, θα πρέπει να προσκληθούν εντός των τειχών και λιγότερο ανεπτυγμένες κρατικές οντότητες, οι εργαζόμενοι των οποίων αναλαμβάνουν τις βαριές ή βρώμικες δουλειές ενώ ασκούν επιπλέον πιέσεις προς την κατεύθυνση της συρρίκνωσης του κόστους εργασίας. Αυτός ακριβώς είναι ο ρόλος που καλούνται να παίξουν οι πολίτες από την Πολωνία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία στη διευρυμένη Ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Οι πιέσεις στο εσωτερικό του Φρουρίου εντείνονται ακόμα περισσότερο καθώς οι ατελείς καταναλωτές, δηλαδή τα ανθρώπινα απορρίμματα, που πρόκειται να παραμείνουν «εντός» αυξάνονται, προϊόντος και της αποδόμησης του εθνικού κράτους πρόνοιας για οικονομικούς, δημογραφικούς αλλά και κοινωνικούς λόγους. Έτσι δημιουργούνται προοπτικές γκετοποίησης στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις καθώς μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα στις «in» και τις υποβαθμισμένες περιοχές. Οι πολιτικοί, αντιλαμβανόμενοι ότι δεν μπορούν να εγγυηθούν πλέον οικονομική σιγουριά και ασφάλεια στους πολίτες των επιμέρους εθνικών κρατών που αντιπροσωπεύουν, αξιώνουν πίστη και υποταγή καλλιεργώντας τη νοοτροπία του «οχηρού υπό πολιορκία». Όσο μελανότερα είναι τα χρώματα με τα οποία διαγράφονται οι απειλές κατά της προσωπικής ασφάλειας, εδώ σημαντική είναι και η ευθύνη των Μ.Μ.Ε., τόσο η μη πραγματοποίησή τους παρουσιάζεται ως εξαιρετικό επίτευγμα των κρατικών οργάνων. Με αυτό τον έμμεσο τρόπο πριμοδοτείται η ξενοφοβική στάση και στηρίζεται το οικοδόμημα της ηθικής ανωτερότητας του Δυτικού ανθρώπου.
Τελικά, το μεγάλο ερώτημα στο κατώφλι του νέου αιώνα αφορά στο κατά πόσο το παιχνίδι του αποκλεισμού αποτελεί το μοναδικό τρόπο με τον οποίο μπορεί να βιωθεί η ανθρώπινη μοίρα σε αυτόν το γενέθλιο τόπο που μοιραζόμαστε όλοι μας.

ΥΓ. Για μια πληρέστερη ανάλυση των πολλαπλών συνεπειών που έχει επιφέρει ο νεωτερικός μετασχηματισμός στη σύγχρονη πολιτική και κουλτούρα μπορείτε να ανατρέξετε στο βιβλίο του Zygmunt Bauman «Σπαταλημένες Ζωές. Οι απόβλητοι της νεωτερικότητας».