ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ (Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ)

Μια νεαρή αμερικανίδα μητέρα η Κριστίν Κόλινς έρχεται αντιμέτωπη στο Λος Άντζελες της εποχής του μεσοπολέμου με το διεφθαρμένο γραφειοκρατικό μηχανισμό της πόλης όταν μετά την καταγγελία εξαφάνισης του εννιάχρονου γιού της και την αδυναμία εύρεσής του από την τοπική αστυνομία της προτείνεται ένας «αντικαταστάτης» γιός για λόγους μιντιακής εκμετάλλευσης.

Η «Ανταλλαγή» είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ με πολιτικές προεκτάσεις, μια ταινία που καταγράφει μια κοινωνική πραγματικότητα και ταυτόχρονα προτείνει μια λύση. Η αποτύπωση της διαφθοράς, το «χτίσιμο» της προσωπικής καριέρας πατώντας κυριολεκτικά επί πτωμάτων και η εικονική δόμηση της πραγματικότητας με όχημα τα Μ.Μ.Ε. και αποκλειστικό στόχο τη δημιουργία εύπεπτων εντυπώσεων δε συνιστούν μεμονωμένες χωροχρονικές ασυνέχειες στις παρυφές των σύγχρονων Δυτικών κοινωνιών αλλά την κακοφορμισμένη πληγή που «σκιάζει» το σώμα της αντιπροσωπευτικής μας Δημοκρατίας. Αυτό το τείχος, δηλαδή η ατομοκρατία χωρίς την αίσθηση μιας ηθικής της ευθύνης, είναι το πραγματικό πρόβλημα απέναντι στο οποίο καλείται να πάρει θέση η ηρωίδα. Ως μοναδική λύση προβάλλει η επιλογή της ρήξης απέναντι στην κτηνώδη δύναμη του κρατικού μηχανισμού. Και αυτό πραγματικά συμβαίνει. Η αρχική ενστικτώδης αντίδραση της πρωταγωνίστριας απέναντι στην υφιστάμενη προσωπική αδικία μετεξελίσσεται σε κοινωνική συνείδηση μέσα από τη συμπερίληψη όλων των ευρισκόμενων σε παρόμοια θέση καταφρονημένων. Με αυτό τον τρόπο το αίτημα για κάθαρση και δικαιοσύνη αποκτά καθολική ισχύ.

Το σενάριο που φέρει την υπογραφή του Michael Straczynski δεν ξεφεύγει από το μανιχαϊκό δίπολο καλοί εναντίον κακών. Η τελική νίκη των δυνάμεων του «καλού» ικανοποιεί το «περί δικαίου» αίσθημα του μέσου τηλεθεατή και συντελεί στον εξωραϊσμό μιας πραγματικότητας που έχει ανάγκη, όσο ποτέ άλλοτε, το happy end. Έστω και σε αυτή την απλοϊκή και τελικά «καθησυχαστική» μορφή καταδεικνύεται περίτρανα η δύναμη της λαϊκής βούλησης όταν δεν εφησυχάζει.

Ο Eastwood έχει αναπτύξει ένα προσωπικό, λιτό και ταυτόχρονα περιεκτικό, αφηγηματικό στυλ με επίκεντρο την ψυχολογική διάσταση του ατόμου. Για να το επιτύχει αυτό ζουμάρει άπειρες φορές πάνω στα συσπασμένα από την ένταση πρόσωπα των πρωταγωνιστών του. Η ιστορία εξελίσσεται κατά κύριο λόγο γραμμικά ενώ το φλας μπακ χρησιμοποιείται για να τροφοδοτήσει την πλοκή με καινούργια στοιχεία, ειδωμένα πάντα μέσα από την υποκειμενική ματιά των πρωταγωνιστών. Η Angelina Jolie, ο John Malkovich, ο Jeffrey Donovan και ο Jason Butler Harner θέτουν σε ισχύ όλο το εκφραστικό τους οπλοστάσιο στην προσπάθειά τους να σκιαγραφήσουν επαρκώς τα ψυχολογικά προφίλ των πρωταγωνιστών.

Μια επίκαιρη αν και ατελής ως προς τον ουμανισμό της ταινία που αξίζει να δείτε.

ΚΑΤΗΓΟΡΩ...

Άφωνος με τα όσα επισυμβαίνουν τις τελευταίες μέρες, στην Αθήνα ειδικότερα και την Ελληνική Επικράτεια γενικότερα, αλλά όχι εξορισμένος στη γη των «Μακάρων» δεν μπορώ παρά να σκύψω πάνω από το σαπισμένο σώμα της αντιπροσωπευτικής μας δημοκρατίας και να διαπιστώσω...

Η κατάλυση κάθε έννοιας σύγχρονου κράτους Δικαίου, η λαφυραγώγηση της ιδιωτικής περιουσίας δεν πραγματοποιήθηκε τις τελευταίες μέρες σε απευθείας μάλιστα μετάδοση από τους τηλεοπτικούς μας δέκτες. Αντίθετα η διαδικασία αυτή πραγματοποιείτε αργά και συστηματικά, στη σύγχρονή της τουλάχιστον εκδοχή, από το 1981 και μετά με τη σιωπηρή συγκατάθεση των ελλήνων ψηφοφόρων. Αυτοί που χτες και προχτές το βράδυ γούρλωσαν τα ματάκια τους μπροστά στο ΥΠΕΡΘΕΑΜΑ του βίαιου ξεσπάσματος είναι οι ίδιοι που ΔΕΝ...

ΕΘΕΣΑΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ τα δυο κόμματα εξουσίας και κυρίως τη Ν.Δ. ως κυβερνών κόμμα για την παντελή αδιαφορία που επέδειξε στη δημιουργία ενός ΔΙΑΚΡΙΤΟΥ και απολύτως ΚΑΤΑΝΟΗΤΟΥ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ κανόνων δημοκρατικής λειτουργίας.

ΕΘΕΣΑΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ τα δυο κόμματα εξουσίας και πρωτίστως το ΠΑΣΟΚ για τη συστηματική λαφυραγώγηση και διάβρωση του κρατικού μηχανισμού, για τη συστηματική αποδόμηση κάθε έννοιας δημόσιου συμφέροντος.

ΕΘΕΣΑΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ την ελληνική Αριστερά στο σύνολό της και πρωτίστως τον ΣΥΡΙΖΑ για την άσκηση ΚΑΙΡΟΣΚΟΠΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ μέσα από τη μιντιακή εκμετάλλευση των εμφανών αδυναμιών του πολιτικού συστήματος.

ΑΝΑΡΩΤΗΘΗΚΑΝ για τη θέση της Ελληνικής πολιτείας ως συνταγμένης οντότητας στον τεχνολογικά προηγμένο σύγχρονο Δυτικό κόσμο αλλά αρκέστηκαν στον καταναλωτικό κορεσμό της ανοησίας τους.

Ήρθε ο καιρός, αγαπητοί συμπολίτες, να πάψουμε να χύνουμε κροκοδείλια δάκρυα. Ας «ανοίξουμε» τις αισθήσεις μας και ας απολαύσουμε επιτέλους, χωρίς αυταπάτες, το τοπίο της σήψης που οι ίδιοι συντηρούμε με τη «λογιστική» αντιμετώπιση της ζωής μας.

ΠΡΟΣΕΧΩΣ...ΤΡΑΠΕΖΑ

Όταν «κλείνει» ένα καφέ «ανοίγει» μια τράπεζα. Το καφέ «Ciao» στον πεζόδρομο της πλατείας - μια είναι η πλατεία – δίνει τη θέση του σε υποκατάστημα της τράπεζας Marfin-Εγνατία. Λογικό και στο «πνεύμα» της εποχής ακούγεται.

Μόνο που...Αυτό που καμμία τράπεζα, κανένα νέο μέσο, κανένα blog δεν μπορεί να υποκαταστήσει είναι η αμεσότητα της ανθρώπινης επαφής. Όσο πιο πολύ αυτή εκλείπει τόσο περισσότερο θα αναπληρώνετε με υποκατάστατα. Υλικά αγαθά αλλά και άυλα, προϊόντα κουλτούρας και εμπειρίες θα συνεχίσουν να τροφοδοτούν ακατάπαυστα το υπετροφικό «εγώ» του Δυτικού καταναλωτή της μαζικής εποχής.

Γιατί ο σύγχρονος υπεράνθρωπος αγωνίζεται, εμφορούμενος από την ίδια «θέληση για δύναμη» που ο Νιτσεϊκός προκάτοχός του χαρακτήρισε ως «χαρούμενη» γνώση, να εξορκίσει το «σκοτεινό» πέπλο της μοναξιάς που τον τυλίγει. Η κραυγή της υπαρξιακής του αγωνίας θα παραμένει το επτασφράγιστο, εντός των τειχών, μυστικό που ο ίδιος, με περισσό ζήλο, ορθώνει...

YES WE CAN

Ο Γερουσιαστής Barack Obama ανακηρύχθηκε 44ος πρόεδρος των Η.Π.Α. Η νίκη του συνιστά μια απτή επιβεβαίωση της ελκτικής δύναμης που ασκούν τα κοινωνικά οράματα. Γιατί το «Αμερικάνικο όνειρο» συμπυκνωμένο στο σύνθημα «yes we can» δεν εξαντλεί τη δυναμική του στην «ανοιχτή» κοινωνία που υποδέχεται αμερόληπτα, πέρα από φυλετικές ή άλλες διακρίσεις, τα μέλη της και επιβραβεύει τα περισσότερο ικανά από αυτά διαφυλλάτοντας τις αρχές της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Το Αμερικάνικο όνειρο του νέου προέδρου μεριμνά, βασιζόμενο στις ίδιες ακριβώς αρχές, και για τους λιγότερο ευνοημένους της ζωής. Αυτός είναι ο μοναδικός δρόμος διασφάλισης της πολιτικής και κοινωνικής ενότητας καθώς «δεν αποτελούμε μια απλή συνάθροιση ατόμων, ένα συνοθύλευμα ατομικών συμπεριφορών, αλλά Ηνωμένες Πολιτείες».

Σήμερα, περισσότερο ίσως από ποτέ, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζονται το όραμα που ενσαρκώνει ο νέος πρόεδρος. Ταυτόχρονα ο παγκοσμιοποιημένος «οικονομικά» πλανήτης χρειάζεται, το ίδιο επιτακτικά, ένα αντίστοιχο «μύθο» για να αντιμετωπίσει τα πολύπλοκα κοινωνικά, οικολογικά και οικονομικά προβλήματα που εγείρει η ανεξέλεγκτη δράση του τεχνολογικού πολιτισμού, η ασύδοτη λειτουργία του κερδοσκοπικού Κεφαλαίου. Ένα μύθο απεγκλωβισμού της πολιτικής από τη διαχειριστική της διάσταση και επαναφοράς της στο «δρόμο» του οραματικού κοινωνικού μετασχηματισμού. Αυτός ο μύθος αξίζει να μη διαλυθεί προσκρούοντας στο σκληρό τείχος της πραγματικότητας.

Κλείνω θυμίζοντας μερικές φράσεις από το προοίμιο της ιδρυτικής συνταγματικής πράξης των Η.Π.Α., της περίφημης Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας. «Κρατούμε αυτές τις αλήθειες αυταπόδεικτες, ότι όλοι οι άνθρωποι πλάστηκαν ίσοι, ότι προικίστηκαν από το Δημιουργό τους με μερικά απαράγραπτα δικαιώματα, όπως αυτά της ζωής, της ελευθερίας και της αναζήτησης της ευτυχίας. Για να διασφαλιστούν αυτά τα δικαιώματα καθιερώθηκαν οι κυβερνήσεις των ανθρώπων, αντλώντας τη δίκαιη εξουσία τους από τη συγκατάθεση των κυβερνωμένων...».

DOLCE VITA

Με τη λέξη Καζανόβα(ς) χαρακτηρίζουμε σήμερα την υπερβολή στην εκδήλωση του ανδρικού ερωτισμού. Η ανύψωση σε σύμβολο διασώζει βέβαια το ιστορικό πρόσωπο από τη λήθη αλλά ταυτόχρονα το καταδικάζει σε παραμόρφωση. Έτσι ο περισσότερος κόσμος αγνοεί σήμερα ότι ο Giacomo Girolamo Casanova υπήρξε ένα ανήσυχο «σωματικό» πνεύμα, ένας Λιμπερτίνος του 18ου αι. που αναγνώριζε ως μοναδικό ηθικό νόμο την αδιάκοπη επιδίωξη της υποκειμενικής ευτυχίας και ηδονής, ως μοναδικό χρόνο αυτόν της επιθυμίας και της περιπέτειας. Αυτόν τον ίδιο χρόνο που «αγγίζοντάς» τον με τον σαγηνευτικό του λόγο τον μεταμόρφωσε σε «αθάνατη» ύλη.

Ο νεαρός διδάκτορας του εκκλησιαστικού Δικαίου και μύστης της Καμπαλά άφησε πίσω του την πειθαρχημένη ζωή του κληρικού για να κυνηγήσει την τύχη του στις εσχατιές της Ευρώπης. Ταξιδεύει συνεχώς. Από τη Βενετία στην Κέρκυρα, στην Κωνσταντινούπολη, στη Ρώμη, στη Νάπολη, στο Παρίσι, στο Βερολίνο, στη Βαρσοβία, στην Αγία Πετρούπολη, στη Μαδρίτη, στο Μονπελιέ, στην Αιξ Προβάνς, στη Βιέννη, στη Δρέσδη...Μιλά Ιταλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Λατινικά...Συλλαμβάνεται με την κατηγορία της μασονίας και της διενέργειας καββαλιστικών τελετών και φυλακίζεται στις περίφημες Βενετσιάνικες φυλακές Πιόμπι. Δραπετεύει στο Παρίσι ένα χρόνο αργότερα. Η περιπέτειά του αυτή σε συνδυασμό με τις μυστικιστικές και αχλημιστικές του γνώσεις θα αποτελέσουν το διαβατήριο για την είσοδο του στον κύκλο της περίφημης Μαντάμ Ντε Πομπαντούρ. Συνομιλεί με τον Ζαν Ζακ Ρουσσώ και μετατρέπει τη συνάντησή του με το Βολταίρο σε «κόντρα» ύφους πάνω στην Αναγεννησιακή ποίηση. Απολαμβάνει την «υψηλή» παρέα του Φρειδερίκου Β’ της Πρωσίας και της Αικατερίνης της Ρωσίας. Φεύγει κυνηγημένος από την Πολωνία έπειτα από τη μονομαχία του με τον κόμητα Μπρανίσκυ και το θανάσιμο τραυματισμό του τελευταίου για την «τιμή» μιας νεαρής ηθοποιού. Γράφει θεατρικά έργα, λίβελους κατά της Βενετσιάνικης αριστοκρατίας, την Ιστορία των Πολωνικών εξεγέρσεων (3 τόμοι), μεταφράζει στα Ιταλικά την Ιλιάδα, εκπονεί μελέτη πάνω σε ένα μαθηματικό ζήτημα που είχε απασχολήσει τον Νεύτωνα.... Σε ένα διαρκές θεατρικό παιχνίδισμα «κλείνει» πονηρά το μάτι στους ισχύοντες κοινωνικοοικονομικούς θεσμούς απονέμοντας στον εαυτό του τον τίτλο του ιππότη: «Πήρα από το αλφάβητο, ιδιοκτησία όλου του κόσμου, οκτώ γράμματα και τα συνδύασα ώστε να σχηματιστεί η λέξη Seingalt. Η λέξη μου άρεσε και την υιοθέτησα σαν τίτλο...Ιππότης De Seingalt, ιδιοκτήτης του τίτλου καθόσον δημιουργός του».

Είκοσι εννέα χρόνια αργότερα, το 1789, θα ξεκινήσει την «Ιστορία της ζωής μου» ένα δωδεκάτομο έργο γραμμένο στη Γαλλική, την κατεξοχήν γλώσσα των λιμπερτίνων, μια τοιχογραφία της τόσο σημαντικής εποχής του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και του Ροκοκό. Καταφεύγοντας σε ένα λαμπρό παρελθόν ξεγελά το αμείλικτο παρόν και αντιστρέφει την ιδεολογία μιας ζωής με μόνο σκοπό τον τελικό της θρίαμβο, δηλαδή την απόλαυση της στιγμής ακόμα και όταν εκείνη έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. «Μου άρεσε να βλέπω τη ζωή σαν φωτεινή ηλιαχτίδα που διαπερνά τις γρίλιες του παραθύρου και φωτίζει ένα ολοσκότεινο δωμάτιο» γράφει στα απομνημονεύματά του. Αυτή την ιδεολογία θα τη μετουσιώσει σε ένα απαστράπτον κείμενο που θα επηρεάσει μελετητές και καλλιτέχνες και θα χαρίσει στη λογοτεχνία γοητευτικούς ήρωες που αντλούν σάρκα από τη ζωή και οστά από τη φαντασίωση. Άριστος εραστής, εξαιρετικός χαρτοπαίκτης και εξίσου σπουδαίος ηθοποιός ξέρει πότε οφείλει να εγκαταλείψει τη σκηνή και να παραχωρίσει τη θέση του. Γνωρίζοντας πως «η ζωή αποστρέφεται το γήρας» υποκλίνεται αξιοπρεπώς στο παιχνίδι της Aιώνιας Φύσης που δεν νοθεύεται από ανθρώπινες ηθικές ερμηνείες και κλείνει βιαστικά την αφήγησή του το 1774 όταν ήταν 49 ετών.

Ο 19ος αι. θα ανακαλύψει τον «παρεξηγημένο» Casanova δημιουργώντας ένα ολόκληρο ρεύμα Καζανοβιστών. «Αρέσκομαι να μελετώ τον άνθρωπο ταξιδεύοντας. Η ιστορία δεν αποτελεί για μένα διάμεσο γιατί η ιστορία ψεύδεται» λέει στο Βολταίρο κατά τη συνάντησή τους. Δεν είναι λοιπόν διόλου παράδοξο που τα Απομνημονεύματα θα εμπνεύσουν μεταξύ άλλων τον Ντελακρουά, τον Σταντάλ και τον Νερβάλ. Η ιδέα ενός ταξιδιού των ηδονών κερδίζει συνεχώς έδαφος και στον 20ο αι. ο Χένρυ Μίλλερ διακοσμεί τα έργα του με απτές ερωτικές περιγραφές, ενώ ο Φελλίνι μεταφέρει σκηνογραφικά στον κινηματογράφο την ηδονική ατμόσφαιρα που αποπνέει το έργο του Καζανόβα. Ο δε Αντρέας Εμπειρίκος τοποθετεί σε περίοπτη θέση στη βιβλιοθήκη του «Μεγάλου Ανατολικού» την «Ιστορία της ζωής μου».

Γεννήθηκε στις 2 Απριλίου του 1725 στη Βενετία, γόνος περιπλανόμενων ηθοποιών, και πέθανε στις 5 Ιουνίου 1798 στο Ντούξ της Βοημίας όπου εργαζόταν ως βιβλιοθηκάριος στον πύργο του κόμη Βάλντσταϊν. «Έζησα σαν φιλόσοφος και πεθαίνω σαν χριστιανός» ήταν οι τελευταίες του λέξεις...

ΚΙΜΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ (VICKY CRISTINA BARCELONA)

Δυο αμερικανίδες φοιτήτριες, η Βίκυ και η Κριστίνα ξεκινούν για ένα ταξίδι αναψυχής στην καλοκαιρινή Βαρκελώνη. Η γνωριμία τους με έναν «καταραμένο» ζωγράφο, τον Χουάν Αντόνιο, θα τις φέρει αντιμέτωπες με τον βαθύτερο εαυτό τους και το «μοντέλο» ζωής που ακολουθούν.

Ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης Woody Allen «φλυαρεί» με το δικό του μοναδικό τρόπο περί έρωτα, τέχνης και ανθρωπίνων σχέσεων. Βλέποντας την ταινία καταλήγω στο συμπέρασμα ότι ο έρωτας είναι μια μορφή τέχνης απόλυτα κατανοητής από τους «καθημερινούς» ανθρώπους. Εδώ σημασία δεν έχει τόσο η σωματική παραφορά όσο η πνευματική διέγερση, αυτή η πανίσχυρη δύναμη που μας οδηγεί στην προσωπική υπέρβαση και τον επαναπροσδιορισμό των εσωτερικευμένων κοινωνικών ορίων. Η σύγχρονη τέχνη από τη στιγμή που έχει χάσει τον «ουσιώδη» προσανατολισμό της και παλινωδεί μεταξύ μορφικής πρωτοτυπίας και προσωπικού βιώματος από τη στιγμή που, για τους παραπάνω αναφερόμενους λόγους, έχει απωλέσει την επαφή της με το λαό παραδίδει τη σκυτάλη στον έρωτα αυτή την ακατάλυτη επιθυμία γνώσης που αναλαμβάνει να μας οδηγήσει στον βαθύτερο εαυτό μας μέσα από την κατάδειξη των περιττών δεσμών και συμβάσεων που μας τυρρανούν και μας αποπροσανατολίζουν. Οι ηρωίδες της ταινίας συμμετέχοντας ενεργά σε αυτή τη μετασχηματιστική διαδικασία τολμούν να κοιτάξουν κατάματα τις «ευκολίες» τους και να πορευτούν διαλεκτικά σε ένα ανώτερο επίπεδο αυτοσυνείδησης. Το ερώτημα αν αυτό μεταφράζεται σε ένα ανώτερο επίπεδο βίου παραμένει ευφυώς αναπάντητο τονίζοντας εμφαντικά τη φιλελεύθερη φιλοσοφική στάση που αντιλαμβάνεται τη ζωή σαν «ανοιχτή» δυνατότητα.

Η σκηνοθεσία στο γνωστό θεατρικό ύφος του Allen βασίζεται στους πυκνούς και έντονους διαλόγους μέσα από τους οποίους εξελίσεται, με απόλυτη αίσθηση του φιλμικού χρόνου, η ιστορία. Η εξαιρετική φωτογραφία με τον υποβλητικό φωτισμό, η μελαγχολική κιθάρα και τα υπέροχα πλάνα μιας Βαρκελώνης που οραματίστηκε ο Gaudi αναλαμβάνουν να «ταξιδέψουν» το θεατή στον ψευδαισθητικό χωροχρόνο των υποψιασμένων μεγαλοαστών εκεί όπου κυριαρχεί η καλλιτεχνική αντίληψη της ζωής αλλά δεν εκλείπουν οι συμβάσεις και η πλήξη. Οι πρωταγωνιστές με πρώτο και καλύτερο το Havier Bardem στο ρόλο του Χουάν Αντόνιο συνεπικουρούμενος από την Penelope Cruz στο ρόλο της υστερικής Μαρία Ελένα, τη Scarlett Johansson αλλά και τη Rebecca Hall δημιουργούν ένα εκρηκτικό σύνολο χαρακτήρων.

Μια δραματική κομεντί που φιλοδοξεί να «αναγνωστεί» σαν κάτι περισσότερο από μια προκλητική ερωτική ιστορία.

ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ;

Τελευταία διαβάζω διάφορα άρθρα νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας, κυρίως στο διαδίκτυο, που αντιτίθενται σφόδρα στην κρατική παρέμβαση και διαχείριση της οικονομικής κρίσης. Η τελευταία, σύμφωνα με τους αναφερόμενους κύκλους, δε συνιστά τίποτα περισσότερο από έναν μηχανισμό αυτοδιόρθωσης και εξισορόπησης του συστήματος. Επειδή όμως πίσω από τις οικονομικές θεωρίες, και τη «συμπεριφορά» της καμπύλης Phillips (συσχέτιση πληθωρισμού – ανεργίας) υπάρχουν πραγματικοί άνθρωποι και πραγματικές ανάγκες, επιβίωσης πρώτα από όλα, θα επικαλεστώ, αντί οποιασδήποτε άλλης κριτικής την Οικονομική Ιστορία.

Το 1929 λοιπόν, ο Αμερικανός πρόεδρος Herbert Hoover ευρισκόμενος αντιμέτωπος με το χρηματιστηριακό κράχ, αποφάσισε, ενστερνιζόμενος πλήρως τις απόψεις των οικονομικών εγκεφάλων της εποχής, να αφήσει τις αγορές να οδηγηθούν σε «αυτοκάθαρση» και δεν προέβη σε κανένα μέτρο κυβερνητικής δράσης πέρα από γενναίες περικοπές του φόρου εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων. Αποτέλεσμα αυτής της βλακώδους, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, οικονομικής πολιτικής ήταν 4 χρόνια μετά, το 1933, το Α.Ε.Π. να ανέρχετε μόλις στο 33% του Α.Ε.Π. του 1929. Το 1933 σχεδόν 13 εκ. άνθρωποι ήταν χωρίς εργασία ή, περίπου ένας στους τέσσερις επί του εργατικού δυναμικού, ενώ το 1938 ένας στους πέντε εξακολουθούσε να παραμένει άνεργος. Ο δε όγκος και η αξία της συνολικής παραγωγής παρέμενε μέχρι και το 1941 σε χαμηλότερα επίπεδα από αυτά του 1929. Τελικά η κρίση τερματίστηκε εξαιτίας των αυξημένων δημοσίων επενδύσεων και δαπανών που απαιτούσε ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος και αφού προηγουμένως είχε υιοθετηθεί από την Αμερικάνικη κυβέρνηση και τον πρόεδρο Roosevelt η Κεϋνσιανή οικονομική προσέγγιση.

Από τότε και για είκοσι περίπου χρόνια ο Δυτικός κόσμος γνώρισε πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης που συνοδεύονταν από «μηδενικά» ποσοστά ανεργίας. Το «πάρτυ» τελείωσε με την πετρελαϊκή κρίση του 1973 όταν έκανε την εμφάνιση του, για πρώτη φορά στην οικονομική ιστορία, το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού. Η κευνσιανή προσέγγιση παραμερίστηκε δίνοντας τη θέση της στους μονεταριστές του Friedman, για να ακολουθήσει στη συνέχεια η νεοφιλελεύθερη επέλαση τις δεκαετίες 1980 και 1990 με κύρια συνθήματα «λιγότερο κράτος, λιγότεροι φόροι, περισσότερη ιδιωτική πρωτοβουλία» και υπόδειγμα ανάπτυξης την Αμερική.

Σήμερα ένας άλλος κύκλος φαίνεται να κλείνει. Η ιστορία βεβαίως ποτέ δεν επαναλαμβάνεται με ακρίβεια. Όμως, τη χρονική στιγμή που η κρατική παρέμβαση καθίσταται καθόλα «πραγματική» στην ίδια μάλιστα την πατρίδα του ελεύθερου καπιταλισμού, σήμερα που μια εξίσου σημαντική καταστροφή συντελείται στο επίπεδο της ιδεολογίας με αποτέλεσμα την εξαφάνιση και του τελευταίου ίχνους πίστης στην «τίμια», διαρκή εργασία και τη «δίκαιη» ανταμοιβή, σήμερα...καθίσταται περισσότερο επιτακτικό από ποτέ, ένα «New Deal».

ΙΕΡΕΣ ΜΠΙΖΝΕΣ

Το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού δεν είναι ο σοσιαλισμός...αλλά ο μοναχισμός. Εκεί ο πιστός, από τη στιγμή που δεν αναλώνεται σε οράματα «επίγειας» κοινωνικής ολοκλήρωσης, διατηρεί σταθερό τον προσανατολισμό του στο επέκεινα και τη θεολογική ερμηνεία της ιστορίας και επομένως αλώβητη την προσωπική του σχέση με το Θεό και Δημιουργό του.

Η επίμοχθη και επικερδής συμμετοχή του πιστού στο κύκλωμα καπιταλιστικής συσσώρευσης ερμηνεύεται από τον ίδιο ως σημάδι θείας εύνοιας πράγμα που του επιτρέπει να διατηρεί ακέραια την ελπίδα αποδοχής του από τη μεταφυσική κοινότητα των ολίγων και εκλεκτών.

Το μοντέλο αυτό θεολογικής ερμηνείας του βίου που επεξεργάστηκε ο μοναχός Εφραίμ και οι συνακόλουθοί του στη μονή Βατοπεδίου γνωρίζει, τα τελευταία χρόνια, τέτοια επιτυχία που προσελκύει στις τάξεις του πλήθος επιφανών συμπολιτών μας, πολιτικών και επιχειρηματιών. Αυτοί οι γεννημένοι νικητές της ζωής επιθυμούν να κεφαλαιοποιήσουν τα επίγεια κέρδη τους μεταφέροντάς τα και στο επέκεινα.

Για όλους τους υπόλοιπους «κοινούς» θνητούς η «κόλαση» συνιστά μονόδρομο.

ΥΓ. Η σατυρική εκπομπή «Ελληνοφρένεια» μου έδωσε την αρχική ιδέα. Για τα υπόλοιπα υπεύθυνος είναι ο Max Weber.

HAPPY DAYS

Ο οικονομικός φιλελευθερισμός διέρχεται μια πρωτοφανή κρίση, η έκταση και το βάθος της οποίας δεν έχουν αποτιμηθεί ακόμα με ακρίβεια. Πολλοί μιλούν για τη χειρότερη κρίση μετά το 1929, κρίση που χτυπάει κατευθείαν στην «καρδιά» του συστήματος. Η πολυδιαφημισμένη και πολύπλοκη «εικονική» πραγματικότητα της χρηματιστικής οικονομίας και των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης φαίνεται να καταρρέει συμπαρασύροντας στο διάβα της και την πραγματική οικονομία των αγαθών και υπηρεσιών. Οι αιτίες της πτώσης δεν είναι δύσκολο να διαγνωστούν και εντοπίζονται στις διαιωνιζόμενες προνομιακές σχέσεις, στη λογική του κέρδους για το κέρδος και τελικά στην ανθρώπινη απληστία. Με αυτές τις πρακτικές καταστρατηγούνται οι θεωρητικές προκείμενες του οικονομικού φιλελευθερισμού, η συμμετρική πληροφόρηση όλων των ενδιαφερομένων, την οποία εξασφαλίζει η απρόσκοπτη λειτουργία του μηχανισμού διαμόρφωσης των τιμών και ο ελεύθερος ανταγωνισμός στις αγορές αγαθών, χρήματος και εργασίας.

Ιστορικά το φαινόμενο του καπιταλισμού συνδέθηκε, κατά τη φάση της ανάδειξής του, με θρησκειολογικές και φιλοσοφικές θεωρίες οι οποίες αναλάμβαναν να συναρμόσουν τις επιμέρους επιδιώξεις των ατόμων σε έναν ενιαίο εξελικτικό σκοπό με φόντο την ηθική τελείωση του ανθρώπου. Να θυμίσω τη Βεμπεριανή σύλληψη η οποία συνέδεε την άνοδο του καπιταλισμού στις προτεσταντικές χώρες της Β.Δ. Ευρώπης με την ηθική της σκληρής εργασίας αλλά και της ταπεινότητας του βίου; Ή να θυμίσω ότι ο θεωρούμενος και πατέρας του οικονομικού φιλελευθερισμού Adam Smith διακήρυσσε στο φιλοσοφικό πεδίο την πίστη του στη θεωρία της «Ηθικής αίσθησης» ως κοινής καταγωγικής ταυτότητας και επομένως ιστορικού τέλους του ανθρώπου;

Από τη στιγμή που ο καπιταλισμός «ανδρώθηκε» σαν οικονομικό σύστημα και αποσυνδέθηκε από οποιαδήποτε ηθική θεωρία πέρα από την κενή περιεχομένου «ηθική» της ανάπτυξης δημιουργήθηκαν μερικές βασικές, εδώ για λόγους ευκολίας δυο, «σχολές» καπιταλιστικής συσσώρευσης. Η Βρετανική η οποία άφηνε την αγορά να λειτουργήσει απρόσκοπτα σύμφωνα με τις συνθήκες ανταγωνισμού που δημιουργούσε η ατομική πρωτοβουλία και, εδώ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, η Γερμανική σχολή κατά την οποία η καπιταλιστική συσσώρευση και ανάπτυξη ήταν προϊόν ενός κεντρικού και στοχοποιημένου σχεδιασμού. Το δεύτερο αυτό μοντέλο αποδείχτηκε μάλιστα τόσο πετυχημένο ώστε οδήγησε τη Γερμανία στην κορυφή της βιομηχανικής παραγωγής κατά το δεύτερο μισό του 19ου αι.

Οι δυο Παγκόσμιοι πόλεμοι οι οποίοι κατέστρεψαν τις ευρωπαϊκές καπιταλιστικές δομές είχαν σαν αποτέλεσμα την ανάδειξη της Αμερικής σε παγκόσμια υπερδύναμη και θεματοφύλακα των αρχών του οικονομικού φιλελευθερισμού, βρετανικού τύπου. Μετά από μια παρατεταμένη περίοδο σχετικής ευφορίας, να θυμίσω τις οικονομικές κρίσεις του 1973 και του 1987, φτάνουμε στο σήμερα όπου οι ευτυχισμένες μέρες δείχνουν να οδηγούνται στο τέλος τους. Η ανθρώπινη απληστία η οποία θεριεύει μαζί με τον καπιταλισμό των συνεχώς ανανεούμενων και εν πολλοίς «διαφημιστικών» ανθρώπινων αναγκών - καπιταλισμός παροχής Υπηρεσιών ονομάστηκε -δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μείγμα χρηματιστηριακών υπεραξιών το οποίο φαίνεται ότι «έσκασε». Και όμως, τα πρώτα σημάδια του τι επρόκειτο να επακολουθήσει έκαναν την εμφάνισή τους 6 χρόνια πριν (υπόθεση Enron). Τώρα, την ύστατη στιγμή και καθώς η περίφημη μακροοικονομική ισορροπία αρνείται πεισματικά να πραγματωθεί η Αμερικάνικη κυβέρνηση υιοθετεί τον προηγούμενα κατακριτέο κρατικό παρεμβατισμό για τη σωτηρία του συστήματος. Η καταναλωτική πίστη πάνω απ’ όλα...

Στην αρχαιοελληνική τραγωδία την «ύβριν» υπό την έννοια της υπέρβασης των ορίων ακολουθούσε η «κάθαρσις» διασφαλίζοντας την συμπαντική αρμονία και την υποταγή του ανθρώπου σ’ αυτή. Σήμερα που το ιδεολόγημα της αέναης υλικής ανάπτυξης κυριαρχεί και ο Δυτικός άνθρωπος έχει απωλέσει, με τη βοήθεια της επιστήμης και των τεχνολογικών της εφαρμογών, την αίσθηση των ορίων φοβάμαι ότι η απλόχερη κρατική βοήθεια στο «αυτορυθμιζόμενο» σύστημα απλά διαιωνίζει την άγνοια, την αμνημοσύνη, και κυρίως την ευζωϊα των λίγων σε βάρος των πολλών.

ΗΘΙΚΟΝ...ΑΚΜΑΙΟΤΑΤΟΝ

«Το Νόμιμον είναι Ηθικόν» δήλωνε την προηγούμενη εβδομάδα, σε άπταιστη καθαρεύουσα, ο πρώην, πια, υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής.

Βέβαια το «Νόμιμον» περιλαμβάνει, στην προσπάθειά του να διατηρείται «ευέλικτο», πολλές ερμηνευτικές εγκυκλίους.

Χμ...χμ...

Τώρα καταλαβαίνω γιατί η ηθική μας έχει καταντήσει...«σουρωτήρι».

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Με ένα «ανάλαφρο» τραγούδι σας αποχαιρέτησα με ένα «γλυκόπικρο» επιστρέφω. Η αίσθηση βέβαια της επιστροφής σε αυτό που αποκαλούμε «καθημερινότητα» με τις απαιτήσεις, τους ρυθμούς, και κυρίως τις αναβολές της είναι μάλλον «σκέτα» πικρή.
Μην αρχίσουμε όμως με γκρίνια. Το «U Turn (Lili)» ερμηνευμένο από τον Aaron είναι η δέσμη φωτός που δραπετεύει από τις γρίλιες του παραθύρου φωτίζοντας ένα σκοτεινό, κατά τα λοιπά, δωμάτιο.

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΕΣ ΔΙΑΚΟΠΕΣ...

Με ένα «ανάλαφρο» τραγούδι, το «Ready for love» από την Este που ακούγεται - για όσους ενδιαφέρονται - στην ταινία Deep End, σας αποχαιρετώ για το υπόλοιπο του καλοκαιριού.
Καλές διακοπές...

ΓΙΟΡΤΑΖΩ...ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ;

Σήμερα γιορτάζουμε την 34η επέτειο από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα μας. Πολλοί δημοσιογράφοι μιλούν για την ολοκλήρωση του μεταπολιτευτικού κύκλου και προαναγγέλουν το τέλος του δικομματισμού. Αν αυτό είναι το ζητούμενο ναι, τότε μιλάμε για το τέλος της μεταπολίτευσης. Όμως θεωρώ ότι τόσο το ΠΑ.ΣΟ.Κ. όσο και η Ν.Δ. φέρουν στο σώμα τους τις κακοφορμισμένες πληγές ενός ολόκληρου συστήματος σε κρίση. Κρίση αξιών το ονομάζουν μερικοί. Εγώ θα μιλούσα απλά για απουσία κοινωνικού προσανατολισμού.

Ας δούμε μαζί ορισμένα δεδομένα αυτής της ξέφρενης πορείας προς τα εμπρός, όπως χαρακτηρίστηκε. Τα πολιτικά ονόματα που μονοπωλούν την επικαιρότητα δεν άλλαξαν. Η Αριστερά έγινε περισσότερη ευέλικτη και διαχειριστική. Τα επιχειρηματικά ονόματα άλλαξαν αλλά η ευκαιριακή επιχειρηματική πρακτική παραμένει η ίδια. Η οικογένεια ως δίχτυ προστασίας εξακολουθεί να αναπληρώνει την απουσία του κοινωνικού κράτους πρόνοιας. Τα δεκαπεντάλεπτα δελτία ειδήσεων από τα δυο κρατικά κανάλια μεταλλάχθηκαν σε ωριαία show off παρουσιαστών που πλασσάρουν «εαυτούς» ως είδηση από «παραχωρημένες», σε ιδιωτικά συμφέροντα, δημόσιες συχνότητες. Ο «Ταχυδρόμος» και οι «Εικόνες» έγιναν «Life & Style» και «Downtown». Οι βαρκούλες έγιναν φουσκωτά και κότερα. Η αντιπαροχή μετονομάστηκε σε Real Estate. Η «θεσούλα» στο Δημόσιο έγινε καριέρα στα Μ.Μ.Ε. Η τιμή και η υπόληψη ακόμα και στην προβληματική ελληνική εκδοχή της αντικαταστάθηκαν από την τηλεοπτική αναγνωρισιμότητα. Τα ενοικιαζόμενα δωμάτια έγιναν πεντάστερα ξενοδοχεία all inclusive. Και η Μύκονος παραμένει στη θέση της.

Σα σήμερα γεννήθηκα. Ενεργό μέλος πια αυτού του συστήματος διδάσκομαι καθημερινά και εφαρμόζω, σύμφωνα με τα διαμορφωμένα ψυχοσυνθετικά μου δεδομένα, επαγγελματικό οπορτουνισμό, κοινωνική αναλγησία και περιβαλλοντική αδιαφορία. Σήμερα δε βλέπω κανένα λόγο εορτασμού της φωτογενούς αλλά βαθιά προβληματικής αντιπροσωπευτικής μας Δημοκρατίας.

MADE IN GREECE...

Μια εταιρία, η ΜΟΤΟΡΟΙΛ, έχει μετατρέψει την ευρύτερη περιοχή των Αγίων Θεοδώρων σε ένα απέραντο εργοστάσιο διύλισης και μεταφοράς πετρελαίου επιφέροντας ανυπολόγιστη καταστροφή, επί τριανταοκτώ συναπτά έτη, στο τοπικό οικοσύστημα. Η ίδια εταιρία στην προσπάθεια της να αναβαθμίσει, σύμφωνα με τις political correct απαιτήσεις της εποχής, το κοινωνικό της «πρόσωπο» προχωρεί στη δωρεά ενός πυροσβεστικού οχήματος προς τον αναφερόμενο Δήμο.

Η παραπάνω ασήμαντη, ως προς τις συνέπειές της, δράση στήνεται ως event και σερβίρεται ως «είδηση». Ένα ακόμα στιγμιότυπο μιας πραγματικότητας που καθώς ο «ορθός» λόγος αρνείται να τιθασεύσει καταφεύγει στη μεταμορφωτική δύναμη της Φαντασίας - Διαφήμισης. Αν τώρα στα παραπάνω αναφερόμενα δεδομένα συμπεριλάβουμε και το στοιχείο της κιτς αισθητικής καταλήγουμε στην ελληνική εκδοχή του, κατά Salvador Dali, σουρεαλισμού.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ

«Η ρευστότητα του διατραπεζικού συστήματος εξακολουθεί να δέχεται πιέσεις» δήλωσε χθες ο πρόεδρος της Αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας (FED), Ben Bernanke, επιβεβαιώνοντας εκτιμήσεις πως το φαινόμενο της πιστωτικής κρίσης επιμένει. Σε φόρουμ που πραγματοποιήθηκε για την αγορά στεγαστικών δανείων υπό την αιγίδα της Federal Deposit Insurance Corp., ο κ. Μπερνάνκι απέφυγε να αναφερθεί σε ζητήματα νομισματικής πολιτικής ή οικονομικής ανάπτυξης. Δεσμεύτηκε, όμως, με τη συνέχιση των έκτακτων μέτρων (βλέπε πολιτική χορήγησης «φθηνού» χρήματος) για την επίτευξη της απαραίτητης σταθερότητας στο πιστωτικό σύστημα.

Να θυμίσω ότι υπό κανονικές συνθήκες το φαινόμενο του πληθωρισμού αντιμετωπίζεται με «σφιχτή» νομισματική πολιτική σε συνδυασμό με «πάγωμα» των μισθών και ημερομισθίων. Όταν όμως κινδυνεύει ένας από τους βασικούς πυλώνες του συστήματος καταναλωτικής πίστης τότε φυσικά αλλάζει η πρακτική αντιμετώπισης.

Τελικά αυτή η διττή συμπεριφορά που εκδηλώνεται ως πρακτική διάχυσης των ζημιών στο σύνολο του κοινωνικού σώματος όταν, αντίστροφα, η επίτευξη κερδών παρουσιάζεται σαν ατομικό, άξιο μίμησης, επίτευγμα το οποίο τροφοδοτεί ένα πανίσχυρο κοινωνικό πρότυπο πολύ με διασκεδάζει. Αλήθεια οι θιασώτες του laissez faire τι λένε για όλα αυτά;

SIEMENS...ΕΛΕΗΣΟΝ

Το σκάνδαλο με τη διαχείριση «μαύρου χρήματος» για την ανάληψη κρατικών έργων από τη γερμανική εταιρία Siemens ακούμπησε επιτέλους την καρδιά ενός σαθρού πολιτικού οικοδομήματος και στην Ελλάδα. Το ζήτημα δεν είναι αν ο Θεόδωρος Τσουκάτος πρόσωπο κλειδί στην κυβέρνηση Σημίτη εκείνης της εποχής, μιλάμε για το 1998, πήρε τα χρήματα για λογαριασμό δικό του ή για λογαριασμό του κόμματος που εκπροσωπούσε. Το ζήτημα δεν είναι καν ο εν λόγω πολιτικός ή το ΠΑ.ΣΟ.Κ.

Το ζήτημα είναι η διαρκώς επιτεινόμενη κρίση του θεσμού της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Ένα μοντέρνο σύστημα εκμετάλλευσης των πολλών από τους λίγους, που τελεί υπό συνταγματική νομιμοποίηση. Γιατί τι άλλο συνιστά η ανάθεση της κυβέρνησης σε ένα σώμα αντιπροσώπων με τετραετή λαϊκή νομιμοποίηση πέρα από εκχώρηση κυριαρχικού δικαιώματος; Έχει καμμία ουσιαστική διαφορά το γεγονός ότι ο αυτοκράτορας, ο ελέω θεού ηγεμόνας έχει αντικατασταθεί από μια βουλή αντιπροσώπων; Εκτός αν φανταζόμαστε ότι οι άνθρωποι αυτοί συνιστούν μια ειδική κατηγορία, ένα προϊόν κάποιου εργαστηρίου, με μοναδικό σκοπό την προώθηση του κοινού «καλού» ενάντια, σε πλείστες όσες περιπτώσεις, στο δικό τους υποκειμενικό συμφέρον. Η ισότητα των πολιτών δεν εξαντλείται στην ισονομία, δηλαδή στη χορήγηση ίσων «παθητικών» δικαιωμάτων, αλλά εκτείνεται στην ενεργό συμμετοχή στις δημόσιες υποθέσεις. Μια συνεχής δραστηριότητα όπου το κοινό «καλό» χωρίς να προϋποτίθεται και χωρίς να χρειάζεται επαγγελματίες «ειδικούς» αποτελεί προϊόν συλλογικής συναπόφασης.

Βέβαια για να μη μακρυγορήσω περισσότερο η παραπάνω περιγραφόμενη κατάσταση λαμβάνει, σε χώρες όπως η δική μας, ακόμα πιο εκρηκτικές διαστάσεις αν αναλογιστούμε την έκταση της Δημόσιας Διοίκησης και τον αριθμό των λειτουργών της, την πολυνομία αλλά και την επικάλυψη αρμοδιοτήτων μεταξύ των διαφόρων φορέων.
Υπό αυτές τις συνθήκες το Siemens...ελέησον συνιστά μονόδρομο.

ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΑΡΧΗ...

Ένα αγοράκι προϊόν του έρωτα ενός άνδρα, του αδερφού μου, και μιας γυναίκας, της γυναίκας του, εισήλθε σε έναν καινούργιο και φιλόξενο γι’ αυτό, προς το παρόν, κόσμο.

Tα ζητήματα που απασχολούν σε μακροπρόθεσμη βάση τον παγκοσμιοποιημένο Δυτικό πολιτισμό αφορούν στη μόλυνση του περιβάλλοντος και την επαπειλούμενη, στο μέτρο που συνιστά απόρροια της ανθρώπινης δραστηριότητας, κλιματική αλλαγή, καθώς και στην κρίση του θεσμού της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Σε βραχυπρόθεσμη βάση το βασικό πρόβλημα αναφέρεται στο φαινόμενο του «στασιμοπληθωρισμού» προϊόν της εκρηκτικής ανόδου των τιμών του πετρελαίου. Μια σύγκριση ανάμεσα στο μακροπρόθεσμο και το βραχυπρόθεσμο επιτρέπει να φανεί αχνά η βασική συστημική αντίφαση. Το ιδεολόγημα της αέναης υλικής προόδου που έρχεται σε σύγκρουση με τη διαθεσιμότητα και χρήση των υπαρχόντων φυσικών πόρων. Αλλά γι’ αυτό το ζήτημα θα επανέλθω σε επόμενη ανάρτηση.

Ένα αγοράκι ήρθε στη ζωή την ίδια ακριβώς στιγμή που κάπου αλλού, για κάποιους ανθρώπους, γράφονταν οι τίτλοι του τέλους. Η ζωή διαρκώς ανατροφοδοτούμενη στην πολυπλοκότητά της φέρει μέσα της το σπέρμα της δημιουργίας και της καταστροφής.

Σε τριάντα χρόνια από σήμερα όταν ο ανηψιός μου θα έχει ανδρωθεί θα κληθεί, μαζί με τους υπόλοιπους ανθρώπους της γενιάς του, να δώσει απαντήσεις, μέσα από τις επιλογές της ζωής του, στα παραπάνω, καθώς και σε άλλα λιγότερο ή περισσότερο σημαντικά, ζητήματα. Και, ίσως, αν η τύχη το φέρει και περιδιαβεί το βλέμμα του σε αυτές τις γραμμές, να χαμογελάσει με την αφέλεια της γενιάς μου.
Σε κάθε περίπτωση η ζωή σαν δυνατότητα παραμένει, μονίμως (;), «ανοιχτή».

ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΔΡΟΜΟΣ...

Την κατασκευή νέων αυτοκινητοδρόμων συνολικού μήκους 55 χλμ. και προϋπολογισμού 1,2 δις € ανακοίνωσε ο υπουργός ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Γιώργος Σουφλιάς. Το έργο με χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2013 θα ενώσει την Αττική Οδό με τη Λεωφόρο Ποσειδώνος και τα Μεσόγεια και σε συνδυασμό με την επέκταση του μετρό προς Γαλάτσι και Μαρούσι αναμένεται να προσφέρει σημαντικές ανάσες στο ήδη επιβαρυμένο κυκλοφοριακό σύστημα της πρωτεύουσας.

Καμμία αντίρρηση μέχρι εδώ. Όμως, όσο συντηρούμε τον υδροκέφαλο χαρακτήρα του ελληνικού κράτους, όσο το μισό του ελληνικού πληθυσμού βρίσκεται συγκεντρωμένο στην Αθήνα, όσο η περίφημη «αποκέντρωση» παραμένει «κίτρινο» γράμμα στο συρτάρι, όσο δεν υπάρχει όραμα και συνολικό πλάνο ανάπτυξης σε βιώσιμες πόλεις βασισμένο στα σύγχρονα δεδομένα και τις διανοιγόμενες δυνατότητες που προσφέρει ο αιώνας της πληροφορίας τόσο θα ανακαλύπτουμε, εμείς τα εκατομμύρια των ανωνύμων μαζί με τις μερικές δεκάδες των επωνύμων που έχουν αναλάβει εργολαβικά τις πιο ζωτικές πλευρές του κοινού μας βίου, το σισύφειο χαρακτήρα των προσπαθειών μας. Γιατί η κυκλοφοριακή μοίρα των νέων αυτοκινητοδρόμων είναι ήδη προγραμμένη όπως ήταν και αυτή της Αττικής οδού ή της λεωφόρου Κατεχάκη παλαιότερα.

Ο Σίσυφος βέβαια καταδικάστηκε να μεταφέρει αιωνίως τον πέτρινο όγκο του στην κορυφή του λόφου εξαιτίας της υβριστικής του στάσης απέναντι στους θεούς. Εμείς με ποιά ετυμηγορία έχουμε καταδικαστεί στον αέναο αγώνα δρόμου με αυξανόμενο βαθμό δυσκολίας και συνεχώς επικαιροποιημένα σημεία τερματισμού;

ΤΗΣ ΓΗΣ ΟΙ ΚΟΛΑΣΜΕΝΟΙ...

«Ο πλανήτης μας παράγει αρκετή τροφή, σε ποσότητα και ποιότητα, ικανή να θρέψει ολόκληρο τον πληθυσμό που κατοικεί πάνω σ’ αυτόν, όμως απόψε 854 εκ. άνθρωποι θα πέσουν για ύπνο νηστικοί». Η ανακοίνωση αυτή έγινε στις 17/10/2007 με αφορμή την παγκόσμια μέρα κατά του Επισιτισμού από το Γενικό Γραμματέα Γεωργίας και Τροφίμων του Ο.Η.Ε. σε εκδήλωση στην έδρα του Οργανισμού στη Ρώμη.

Από τη μια πλευρά της ζωής, την «ηλιόλουστη» έχουμε, σύμφωνα με στοιχεία του παγκόσμιου οργανισμού Υγείας, 300 εκ. παχύσαρκους ενήλικες με προοπτική μέχρι το 2020 η παχυσαρκία και οι επιπλοκές που δημιουργεί να ευθύνονται για το 72% των θανάτων παγκοσμίως ενώ..., από την άλλη πλευρά, 854 εκ. άνθρωποι υποσιτίζονται και 2 δις παρουσιάζουν προβλήματα υγείας από τη χρόνια έλλειψη των απαραίτητων θρεπτικών ουσιών.

Οι χώρες του επονομαζόμενου «προηγμένου» κόσμου έχουν επιλέξει την υποκριτική πολιτική της φιλανθρωπίας (βλ. ανθρωπιστική βοήθεια) απαξιώνοντας κάθε έννοια Δικαίου όταν..., «το να εγγυόμαστε σε κάθε ανθρώπινο ον επαρκή σίτιση δεν αποτελεί μόνο ηθική επιταγή και επένδυση που μπορεί να μεταφραστεί σε υπερκέρδη αλλά ταυτόχρονη κατοχύρωση ενός θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος (παγκόσμια διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων - Ο.Η.Ε. 1948)». Τις αιτίες αναζητήστε τις στις απαράδεκτες ηθικά και αντίθετες προς τις θεμελιώδεις αρχές του φιλελευθερισμού λογικές επιδοτήσεων των εγχώριων αγροτικών προϊόντων και της δασμολόγησης, αντίστοιχα, των αλλοδαπών.

Σ' αυτή την παγιωμένη πρακτική έρχεται να προστεθεί, επιτείνοντας το πρόβλημα κατά το τελευταίο εξάμηνο, η πρωτοφανής και ανεξήγητη, σύμφωνα με το νόμο της προσφοράς και ζήτησης, άνοδος των τιμών του σίτου, του ρυζιού και άλλων βασικών ειδών διατροφής. Στην περίπτωση αυτή τα παγκοσμιοποιημένα κερδοσκοπικά κεφάλαια έχουν στραφεί, μετά από το «σκάσιμο» της φούσκας στην αγορά ακινήτων των Η.Π.Α., στις αγορές ειδών διατροφής, πετρελαίου και μετάλλων ανεβάζοντας, μέσα από τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης τα οποία λειτουργούν σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία, τα επίπεδα τιμών σε δυσθεώρητα ύψη.

Στον προηγμένο Δυτικό κόσμο το πρόβλημα εντοπίζεται στις πληθωριστικές πιέσεις που ασκούν οι τιμές του Πετρελαίου. Οι λιγότερο τυχεροί κάτοικοι του πλανήτη Γη έχουν να επιλύσουν σήμερα περισσότερο επιτακτικά, για την επιβίωσή τους, προβλήματα.

Η ανοχή, η δική μου αλλά και η δική σου δε συνιστούν παρά αρχές δεινών...

ΤΖΙΟΒΑΝΙ ΠΙΚΟ

Για όσους τυχόν αναρωτιούνται σχετικά με το όνομα με το οποίο υπογράφω τις αναρτήσεις μου το έχω δανειστεί από τον Ουμανιστή Αναγεννησιακό φιλόσοφο Giovanni Pico Della Mirandola.

Στο φιλοσοφικό σύστημα που προσπάθησε να οικοδομήσει ο Pico έχουν θέση όχι μόνο ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης ο Πρόκλος και οι Στωϊκοί αλλά και οι παραγνωρισμένες μυστικιστικές ορφικές, χαλδαϊκές και καββαλιστικές διδασκαλίες. Αυτός ο συγκρητικός εναρμονισμός στην υπηρεσία του Χριστιανισμού με στόχο την ένωση των ψυχών στο πλαίσιο του ανώτερου Νου συνιστά μια από τις πολλές συνεισφορές του Pico στη φιλοσοφία.

Η άλλη σημαντική συνεισφορά του αναφέρεται στην αναγνώριση της «αξιοπρέπειας» του ανθρώπου ως αναφαίρετο φυσικό δικαίωμα σε μια προσπάθεια αντιστάθμισης της κυρίαρχης μεσαιωνικής τάσης υποτίμησης της ανθρώπινης φύσης. Πλάθοντας το δικό του μύθο της Γένεσης ο Pico απεικόνισε το Θεό να λέει στον Αδάμ, πρίν από την πτώση, ότι σε αντίθεση με όλα τα άλλα πλάσματα της επίγειας κτίσης αυτός δεν έχει καμμία σταθερή θέση, μορφή ή λειτουργία. «Σε αυτόν δόθηκε η ελευθερία να έχει αυτό που επιθυμεί, να είναι αυτό που θέλει». Εξασκώντας την ελεύθερη βούλησή του ο αναμάρτητος Αδάμ θα μπορούσε να επιλέξει είτε μια κατώτερη ζωώδη ύπαρξη είτε μια ανώτερη θεϊκή ζωή.

Η Oratio, το μανιφέστο της Αναγεννησιακού στοχασμού πάνω στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, οι Conclusiones και η Apologia αποτέλεσαν προϊόντα μιας ανοδικής σταδιοδρομίας που διακόπηκε απότομα από τον πρώϊμο θάνατο του Pico εν μέσω φημών δηλητηρίασης από τους παπικούς του αντιπάλους. Πέθανε στις 17 Νοεμβρίου 1494 σε ηλικία 31 ετών.

ΥΓ. ΚΑΛΗ ΑΝΑΤΑΣΗ...

ΟΧΙ ΣΤΟ ΛΙΘΑΝΘΡΑΚΑ...

Μια σοβαρή και ανεπανόρθωτη περιβαλλοντική καταστροφή σχεδιάζεται. Η Δ.Ε.Η. στοχεύει στη δημιουργία νέων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με πρώτη ύλη το λιθάνθρακα.

Μια τέτοια μονάδα έχει προγραμματιστεί να λειτουργήσει στη Βόρεια Εύβοια μια περιοχή σπάνιας φυσικής ομορφιάς και οικολογικής σημασίας.

Οι κάτοικοι της περιοχής αντιδρούν. Είμαστε μαζί τους.

ΕΝΑΣ ΕΡΩΤΑΣ...ΜΙΑ ΖΩΗ...

Ένα τραγούδι λιτό και απέρριτο αφιερωμένο στη μνήμη του έλληνα, με την Ισοκράτεια έννοια του όρου, Jules Dassin.
Ο γιός του Joe επιστρατεύει όλο το ρομαντικό ερμηνευτικό εξοπλισμό που διαθέτει σε αυτή την αναμέτρηση με το χρόνο και τη λήθη. Η γλυκόπικρη γεύση του ανέφικτου συνιστά το απόσταγμα σοφίας που απομένει, όταν ο Έρωτας και η Ζωή απομακρύνονται από το οπτικό μας πεδίο.

ΜΥΘΟΙ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ...

Στην Οικονομική επιστήμη δεν αλλάζουν οι ερωτήσεις, αλλάζουν οι απαντήσεις. Τα βασικά προβλήματα του 2000 ή της δεκαετίας του 1990 ελάχιστα διαφέρουν από τα προβλήματα της δεκαετίας του 1960 ή ακόμα και εκείνα της δεκαετίας του 1930. Ανησυχούμε και σήμερα, όπως και τότε, για την οικονομική ανάπτυξη, τον πληθωρισμό, την ανεργία, τη διανομή εισοδήματος. Για την αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών έχουν αναπτυχθεί ορισμένες βασικές θεωρητικές σχολές: Η κλασική, η οποία έλκει την καταγωγή της από τον Adam Smith, θεωρεί ότι οι οικονομικοί νόμοι, ιδιαίτερα το ατομικό συμφέρον και ο ανταγωνισμός, οι οποίοι καθορίζουν τις τιμές και τις αμοιβές των παραγωγικών συντελεστών εξασφαλίζουν τη βέλτιστη κατανομή των πόρων και οδηγούν την αγορά σε κατάσταση πλήρους απασχόλησης. Το σύστημα τιμών το οποίο προσδιορίζεται ελεύθερα από το νόμο της προσφοράς και ζήτησης, ενσωματώνει όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες- προσβάσιμες από όλους- ενώ η οικονομική ανισότητα συνιστά το κινητήριο μοχλό του συστήματος ανάπτυξης. Αυτή ήταν η κυρίαρχη γραμμή σκέψης μέχρι και το Χρηματιστηριακό κράχ του 1929 και την ακολουθούμενη οικονομική ύφεση που ταλάνισε τις Η.Π.Α. για πάνω από μια δεκαετία.

Απέναντι στη σχολή αυτή τίθεται η Κεϋνσιανή προσέγγιση η οποία υποστηρίζει ότι στην πραγματική οικονομία τα πράγματα δεν εξελίσονται ειδυλλιακά καθώς υπάρχουν πλείστες περιπτώσεις οι οποίες εμποδίζουν το «αόρατο χέρι» της αγοράς να οδηγήσει στην ευκταία μακροοικονομική σταθερότητα. Στην περίπτωση αυτή προτείνονται δημοσιονομικά κυρίως μέτρα (αύξηση των κρατικών δαπανών ή και μείωση των φορολογικών συντελεστών) για την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας. Η επαναστατική πρόταση του John Maynard Keynes βρήκε πρόσφορο έδαφος εφαρμογής το «new deal» του Αμερικανού προέδρου Roosevelt κυριαρχώντας στην οικονομική πρακτική από τη δεκαετία του 1930 μέχρι και το 1970.

Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 και η ανάπτυξη του φαινομένου του στασιμοπληθωρισμού (υψηλό επίπεδο πληθωρισμού και ανεργίας) ανέδειξε τη μονεταριστική προσέγγιση την οποία επεξεργαζόταν από τη δεκαετία του 1950 ο Milton Friedman και η σχολή του Σικάγο. Σύμφωνα με αυτή ενδεδειγμένη λύση για την αντιμετώπιση κρίσεων συνιστά η λήψη νομισματικών μέτρων από τις κεντρικές τράπεζες. Το «ακριβό» χρήμα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά το φαινόμενο του πληθωρισμού ενώ το «φθηνό» χρήμα οδηγεί σε τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας μέσα από την αύξηση των επενδύσεων και της κατανάλωσης διαρκών αγαθών. Αυτή ακριβώς η πολιτική εφαρμόζεται στην παρούσα οικονομική συγκυρία από το FED για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Το 2001 η μετεξελιγμένη νεοκλασική προσέγγιση, η οποία ανέκαμψε τη δεκαετία του 1980 μέσα από την πολιτική του Ρήγκαν και της Θάτσερ, δέχτηκε ένα ακόμα, καίριο, χτύπημα. Η θεωρία της «ασύμμετρης πληροφόρησης» επεξεργασμένη από τους Αμερικανούς οικονομολόγους Stigliz, Akerlof, Spence η οποία βραβεύτηκε με Νόμπελ, καταρίπτει το ιδεολόγημα της απρόσκοπτης προσβασιμότητας στην πληροφόρηση μέσω της τιμής του προϊόντος ή της υπηρεσίας. Στον πραγματικό κόσμο ο εργαζόμενος δεν έχει την ίδια πληροφόρηση με τον εργοδότη, η ασφαλιστική εταιρία με τον ασφαλισμένο και ο θεσμικός επενδυτής, για να θυμηθούμε και την πρόσφατη περιπέτεια του ελληνικού Χρηματιστηρίου, με τον μικροεπενδυτή με αποτέλεσμα να δημιουργούνται στρεβλώσεις και να μη λειτουργεί ικανοποιητικά ο προσδιοριστικός της τιμής, νόμος της προσφοράς και ζήτησης.

Βλέπουμε λοιπόν ότι τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο η προσέγγιση της απρόσκοπτης λειτουργίας της οικονομίας της αγοράς έχει εγκαταληφθεί ουσιαστικά από τη δεκαετία του 1930 και οι κρατικές αρχές παρεμβαίνουν με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο για να διορθώσουν τις υπερβολές του οικονομικού κύκλου.

Κατά τα λοιπά η εκμετάλλευση της άγνοιας ζει και, ενίοτε, βασιλεύει...

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

«Στην εποχή μας ρέει πολύ περισσότερο χρήμα στα Χρηματιστήρια απ’ ό,τι νοημοσύνη για την καθοδήγησή του. Υπάρχουν πολύ περισσότερα αμοιβαία κεφάλαια απ’ ό,τι οικονομικά ευφυείς άνθρωποι, άνθρωποι με ανεπτυγμένη ιστορική και κοινωνική συνείδηση, για να τα διαχειριστούν. Δεν κάνω προβλέψεις. Εδώ έχουμε μια βασική και επαναλαμβανόμενη διαδικασία. Αρχίζει με την άνοδο των τιμών των μετοχών, των ακινήτων και λοιπών αγαθών και υπηρεσιών. Αυτή η άνοδος προσελκύει αγοραστές οι οποίοι ωθούν τις τιμές σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα. Έτσι οι προσδοκίες δικαιώνονται ακριβώς από τη δράση που ανεβάζει τις τιμές. Τότε, για λόγους που είναι πάντα αντικείμενο συζήτησης, έρχεται το τέλος. Η πτώση είναι ακόμα πιο ξαφνική από την άνοδο. Ένα μπαλόνι που σκάει δεν ξεφουσκώνει ποτέ ήσυχα...»

Τα παραπάνω δε συνιστούν σημερινές διαπιστώσεις υπό από το βάρος της κρίσης στη Χρηματιστηριακή και στην αγορά ακινήτων των Η.Π.Α. Μιας κρίσης που λαμβάνει, με δεδομένη την κινητικότητα του Χρηματιστηριακού κεφαλαίου, το χαρακτήρα παγκόσμιας επιδημίας. Τα λόγια αυτά ειπώθηκαν το 1954 από το διαπρεπή Αμερικανό οικονομολόγο John Keneth Galbraith με αφορμή την πρώτη έκδοση του βιβλίου του «Το μεγάλο κραχ του 1929».

ΑΝΟΙΞΗ

«Υποψιάζομαι ότι το σώμα είναι ο καλλιτέχνης. Δικά του έργα είναι οι προσωπογραφίες των κραδασμών, σε εκείνο ποζάρει γυμνή η ωραιότητα των σφαλμάτων και η καλλίγραμη απόλαυση. Αλλά η ψυχή, ποιός ξέρει με ποιά αερική λαγνεία, το έπεισε ότι θα του χαρίσει τη μισή της αθανασία αν δεχτεί να υπογράφει εκείνη τα έργα του, να φαίνονται ότι είναι δικά της.»

Από μια παλιότερη συνέντευξη της Κ. Δημουλά.

ΛΙΓΟ ΠΙΟ ΨΗΛΑ...

«Να δημιουργούμε μια νέα κουλτούρα δεν σημαίνει μονάχα να πραγματοποιούμε ατομικές πρωτότυπες ανακαλύψεις, σημαίνει ακόμη να διαδίδουμε κριτικά ήδη ανακαλυμμένες αλήθειες, να τις κοινωνικοποιούμε όπως θα λέγαμε και συνεπώς να τις καθιστούμε βάση για πράξεις ζωτικές, στοιχείο συντονισμού, στοιχείο διανοητικής και ηθικής τάξης».

Α. Γκράμσι

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ (ΘΑ ΧΥΘΕΙ ΑΙΜΑ)

Είδα την ταινία «Θα χυθεί αίμα» σε σκηνοθεσία Paul Thomas Anderson με τους Daniel Day Lewis, Paul Dano στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.

Η ιστορία της οικονομικής ανόδου και της ηθικής έκπτωσης, σε αντίστροφη αναλογία, ενός χρυσοθήρα που στις αρχές του 20 αι. ανακαλύπτει, κάπου στην Αμερικανική ενδοχώρα, πετρέλαιο.

Το σενάριο που βασίζεται στο βιβλίο του Αμερικανού Upton Sinclair «Oil» και φέρει την υπογραφή του ίδιου του νεαρού, τριανταοκτάχρονου, σκηνοθέτη συνιστά μια κριτική ματιά πάνω στη «σκοτεινή» πλευρά του καπιταλιστικού συστήματος με φόντο τη Δεύτερη Βιομηχανική επανάσταση. Τι μας λέει εν ολίγοις το σενάριο; Το καπιταλιστικό σύστημα κεφαλαιακής συγκέντρωσης είναι ενάντια στον άνθρωπο όχι φυσικά επειδή ο τελευταίος είναι προορισμένος από τη φύση του, στη βάση ενός Θεϊκού σχεδίου, για το «καλό», το αντίθετο μάλλον, αλλά επειδή ο «Άλλος» θέτει εμπόδια στον αντικειμενικό στόχο του συστήματος που συνίσταται στον αέναο προσπορισμό οικονομικών κερδών. Αυτά υπερβαίνονται μέσα από την ενσωμάτωσή τους, εφόσον μιλάμε για ανθρώπους, στο υφιστάμενο σύστημα οικονομικής οργάνωσης της εξουσίας ενώ για όσους κατοικούν στο ρετιρέ του επιφυλάσσεται η συγκατοίκηση με την παραφροσύνη της απουσίας ορίων. Καλλιεργείται επομένως ένα Ναρκισιστικό ψευτοείδωλο Υπερανθρώπου το οποίο στέκεται υπεράνω του Νόμου και αντλεί το κύρος του από τη διαιώνιση των σχέσεων κυρίαρχου – κυριαρχούμενου. Ένα κοσμοείδωλο που προκρίνει ως μείζον εφόδιο «ευτυχίας» την ικανότητα αγοράς υλικών αγαθών και εξαγοράς συνειδήσεων. Γι’ αυτό ο «Πετρελαιάς», ανίκανος να αναγνωρίσει οποιαδήποτε συναισθηματική δέσμευση, ανίκανος να αποδεχτεί οποιαδήποτε σχέση πέρα από αυτή της εκμετάλλευσης πάνω στην οποία έχει οργανώσει την επαγγελματική του καταξίωση καταστρέφει, στο αποκορύφωμα της μισάνθρωπης έξαρσής του, τη σχέση του με το γιό του. Μισάνθρωπο λοιπόν το σύστημα που «εγγυάται» την απελευθέρωση του ανθρώπου από τη βάσανο της αναγκαιότητας; Ή μήπως ένα σύστημα που απλά αναδεικνύει τις περισσότερο πρωτόγονες πλευρές του ανθρώπινου ψυχισμού;

Τέτοιου είδους ερωτήματα είναι φυσικό να παραμένουν «ανοιχτά», πόσο μάλλον στο επίπεδο μιας ταινίας. Έτσι όποιος πηγαίνει προετοιμασμένος για μια «τυπική» ιστορία με προφανές «κλείσιμο» και επιμύθιο είναι σίγουρο πως θα απογοητευθεί. Η αισθητική αποτύπωση του φιλμικού χωροχρόνου επίσης δε βοηθάει, καθώς εδώ βρίσκει εφαρμογή, σε αντίθεση προς το κυρίαρχο Αμερικανικό ρεύμα κινηματογραφικής έκφρασης, το «less is more». Αυτό σημαίνει ότι η «λαμπερή» κινηματογράφηση, δηλαδή τα «εντυπωσιακά» σκηνικά και εφέ οι τεχνητοί φωτισμοί και το πλήθος των κομπάρσων, δίνουν τη θέση τους σε μια λιτή ιστορία χαρακτήρων που διαδραματίζεται, κατά κύριο λόγο, σε φυσικούς χώρους. Το κενό αναλαμβάνει να «γεμίσει» ο Daniel Day Lewis με τη μαξιμαλιστική ερμηνεία του, κατέκτησε ήδη το Oscar Α’ ανδρικού ρόλου, συνεπικουρούμενος από τον Paul Dano. Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει και η εξαιρετική μουσική επένδυση που φέρει την υπογραφή του Johnny Greenwood.

Συνοψίζοντας, δεν θα μιλήσω για την καλύτερη ταινία της χρονιάς αλλά για μια «ιδιαίτερη» παραγωγή που θέτει ερωτήματα πάνω στην ηθική του κερδοφόρου επιχειρείν, στην οικογένεια και τη θρησκεία με φόντο την πρώϊμη φάση του ύστερου καπιταλισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια ταινία ικανή να ανταπεξέλθει σε μια «αναμέτρηση» με το χρόνο.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ

«Η ελληνική ιδιαιτερότητα δεν είναι η αρμονία και το μέτρο, ούτε η εμφάνιση της αλήθειας ως «αποκάλυψης». Η θεμελιώδης ελληνική εμπειρία είναι η ανακάλυψη όχι του όντος και του νοήματος που αυτό προσδίδει στον κόσμο, αλλά του οριστικού και αθεράπευτου «μη νοήματος». Αξεχώριστες κατά τη γέννησή τους δημοκρατία και φιλοσοφία είναι επίσης αναπόσπαστες και στο επίπεδο της σημασίας. Και στις δυο περιπτώσεις τίθεται υπό αμφισβήτηση η κυριαρχία του κληρονομημένου θεσμού δηλαδή θεοί και παραστάσεις της φυλής ή νόμος που απλώς συμβαίνει να υπάρχει. Και στις δυο περιπτώσεις εγκαθιδρύεται μια νέα σχέση του ανθρώπου με την αλήθεια -άνοιγμα ενός δημόσιου χώρου συζήτησης, δημιουργία ατόμου που ανάγει τη σκέψη του σε μέτρο- καθώς και μια νέα σχέση με το νόμο –θέσμιση του νόμου ύστερα από διαβούλευση και συναπόφαση. Και στις δυο περιπτώσεις εγκαινιάζεται μια απεριόριστη κίνηση προς αναζήτηση της αλήθειας. Και στις δυο περιπτώσεις η ανθρώπινη δραστηριότητα αναγνωρίζει ρητά ότι δεν είναι δυνατόν να προσφύγει σε εξωτερική αρχή.

Αυτό λοιπόν που δημιουργεί η αρχαία Ελλάδα είναι η αμετάκλητη απόφαση να πράξουμε, να σκεφτούμε, να μιλήσουμε σε έναν κόσμο όπου τίποτα δεν εγγυάται, εκ προοιμίου, την αξία του πράττειν, την αλήθεια του σκέπτεσθαι και του λέγειν. Ο «ορθός Λόγος» μεταμορφώνει την αρχαιοελληνική πόλη από απλό περιτείχισμα και οχυρωμένο καταφύγιο σε πολιτική κοινότητα με όχημα το διαρκή έλεγχο και την κριτική της εξουσίας από το Λαό. Αυτή η πολιτική δραστηριότητα αυτοθέσμισης είναι συγχρόνως και στοχασμός πάνω στο ζήτημα του νόμου. Ο νόμος είναι ανθρώπινο έργο μέσω του οποίου ο άνθρωπος εξανθρωπίζεται δίνοντας στον εαυτό του το όριο του νόμου, από τη στιγμή που δε γνωρίζει, από τη φύση του, κανένα εσωτερικό ή φυσικό φραγμό. Δεν είναι δυνατό να υπάρξει «Πόλις» χωρίς τη δημιουργία δημόσιου χώρου αμοιβαίου προβληματισμού και ελέγχου και ένας τέτοιος χώρος είναι ήδη εκ των πραγμάτων λόγος. Αυτός ο δημόσιος χώρος υφίσταται στο βαθμό που αναπτύσσεται ζωτικό ενδιαφέρον, από την πλευρά των πολιτών, για τα δημόσια πράγματα - για τα «κοινά» σε αντίθεση με τα «ίδια» – ενδιαφέρον το οποίο δεν μπορεί, με τη σειρά του, να υπάρξει παρά μόνο στο μέτρο που οι πολίτες επιδρούν στα δημόσια πράγματα. Ο δημόσιος χώρος, η αγορά, όπως λειτουργούσε στην αρχαία Αθήνα, στηριζόταν στο ενεργό ενδιαφέρον των πολιτών, ενδιαφέρον αναπόσπαστο από τις αποφάσεις που θα έπαιρναν την επόμενη μέρα. Μόνο μέσω ενός τέτοιου μη αυθαίρετου δημόσιου χώρου οι διαδικασίες διαλόγου, αντιπαράθεσης, ελέγχου και τελικά διαβούλευσης αποκτούν νόημα. Η κεφαλαιώδης προϋπόθεση για όλα αυτά είναι η Άμεση Δημοκρατία.

Η Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία είναι η μείζον πολιτική φενάκη της σύγχρονης εποχής, από τη στιγμή που ο δημόσιος χώρος χάνει τη σπουδαιότητά του. Και τη χάνει καθώς οι πολίτες υιοθετούν τελικά παθητική στάση απέναντι στα δημόσια πράγματα αντιλαμβανόμενοι, δικαίως, ότι δε μπορούν να παρέμβουν σε αυτά ουσιαστικά. Τη φενάκη της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας ακολουθεί κατά πόδας αυτή της εκλογικής διαδικασίας. Οι Αθηναίοι κληρώνουν την ηγεσία τους δεν την εκλέγουν. Οι αιρετοί περιορίζονται κατ’ ουσίαν στους στρατηγούς εκεί όπου η πείρα και η ικανότητα έχουν πραγματικά νόημα. Για τις πολιτικές όμως υποθέσεις δεν υπάρχει εξ ορισμού ιδιαίτερη τεχνογνωσία. Τα παραπάνω δε σημαίνουν ότι παραγνωρίζονται οι διαφορές πολιτικής αντίληψης και κρίσης προς όφελος μιας ισοπεδωτικής ισότητας. Η αναγνώριση πολιτικών προσωπικοτήτων της εμβέλειας ενός Μιλτιάδη, ενός Θεμιστοκλή, ενός Αριστείδη, ενός Περικλή, συνιστά ένα από τα αξεπέραστα επιτεύγματα του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Τα παραπάνω συνιστούν κεντρική φιλοσοφικοπολιτική θέση του Κορνήλιου Καστοριάδη όπως την πραγματεύεται στον τόμο που φέρει τον τίτλο «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ. Από τον Όμηρο στον Ηράκλειτο».

ΚΥΝΗΓΩΝΤΑΣ ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΥΣ...

Στη μιντιακή σκηνή οι άνθρωποι και τα γεγονότα αξιολογούνται με βάση το «θόρυβο» που ξεσηκώνουν. Στο μεγάλο Θέατρο της Ιστορίας οι άνθρωποι και τα γεγονότα αξιολογούνται, όταν ο Χρόνος ξεφτίζει τα υποκειμενικά δεδομένα, με βάση την ικανότητά τους να αντιλαμβάνονται το κοινωνικοιστορικό πλαίσιο στην προοπτική του διάσταση και την επίδραση που ασκούν πάνω σε αυτό.

Η εκκλησία της Ελλάδας, στην κατά «Χριστόδουλο» εκδοχή της, επιχείρησε ένα «άνοιγμα» σε μια πολιτική κοινωνία αμήχανη κάτω από το βάρος της καθυστερημένης ατομοκεντρικής μετεξέλιξης της. Υπό αυτή την έννοια ο προηγούμενος Αρχιεπίσκοπος, καθώς σήμερα έχει ξημερώσει μια καινούργια ημέρα, προσπάθησε να καλύψει το «συμβολικό» κενό που άφησαν οι καταρρέουσες, κάτω από το βάρος της παγκοσμιοποίησης, έννοιες του Έθνους και της Θρησκείας και να συσπειρώσει τις μάζες με όχημα τη διέγερση των αμυντικών αντανακλαστικών τους.

Δε θα επικεντρώσω τα βέλη της κριτικής μου στο «ουτοπικό» της επιχειρούμενης αναδίπλωσης όταν η, από όλους πλέον αποδεκτή, οικονομία της αγοράς και οι προωθούμενες τεχνολογικές και οικονομικές συνθήκες δημιουργούν ανεπίστρεπτες συνθήκες χωρικής αποστασιοποίησης και νέες μορφές συλλογικότητας. Εκτός αν πιστεύει κάποιος ότι μπορούμε, ή θέλουμε, να γυρίσουμε το βέλος του χρόνου πίσω σε πατερναλιστικές συμπεριφορές και λογικές αυτοδιαχείρισης ενάντια στον καταναλωτισμό, στο συνεχώς μετακινούμενο Χρηματιστηριακό κεφάλαιο και τις Τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών. Βέβαια αυτό σε καμμία περίπτωση δε σημαίνει «παθητική» αποδοχή. Όμως από τον κριτικό «αναστοχασμό» μέχρι τη δαιμονοποίηση των δεδομένων του σύγχρονου πολιτισμού η απόσταση είναι σίγουρα μεγάλη.

Εκεί που θέλω να σταθώ είναι ο στρεβλός τρόπος με τον οποίο ερμηνεύτηκε η ορθόδοξη θρησκειολογική παράδοση. Γιατί η ορθοδοξία στην περσοναλιστική της εκδοχή αντιτάσσεται στην «αμυντική» αναδίπλωση όπως εκπροσωπείται από την Ρωμαιοκαθολική ουσιοκρατία και προτείνει την «σωτηριολογική» υπέρβαση. Να το κάνω λίγο πιο λιανά. Ένα σημαντικό κεφάλαιο της Ορθόδοξης Χριστιανικής παράδοσης αφορά στην οντολογική κατηγορία του Προσώπου όπως την συνέλαβαν οι Πατέρες της Ανατολικής εκκλησίας και την επεξεργάστηκαν ο ιερομόναχος Λεόντειος Βυζάντιος και ο Μάξιμος Ομολογητής. Σύμφωνα με αυτήν ο άνθρωπος δεν είναι το ομφαλοσκοπικό και προκαθορισμένο από μια, μη προσβάσιμη, θεία ουσία Άτομο αλλά το ελεύθερο ον που συνυπάρχει στην Αγάπη και στο Λόγο, δηλαδή το Ον που επι-κοινωνεί και συμ-μετέχει στο Συνάνθρωπο, στον Κόσμο και στο Θεό. Αυτή την πληρέστερη έννοια του Προσώπου που νοείται, αντιτιθέμενη στην ατελή Δυτική ατομοκρατία, όχι πια ως κλειστή αναφορικότητα αλλά ως δυνατότητα εκστατικής υπέρβασης ως δημιουργική ανοικτότητα στην ολότητα εγκατέλειψε στη «λήθη» η προηγούμενη ηγετική ομάδα της Ελλαδικής εκκλησίας.

Στο μιντιακό μικρόκοσμο ο Χριστόδουλος παρουσιάστηκε, ανάλογα με την οπτική από την οποία τον κοιτούσε κάποιος, σαν ευλογημένος Πατέρας ή σαν Δαιμονικός εχθρός. Δεν ήταν ούτε το ένα ούτε το άλλο. Όμως δεν μπορώ να μην του καταμαρτυρήσω ότι με τη στάση του συνέβαλε, σε αντίθεση με το καλλιεργούμενο εκσυγχρονιστικό προφίλ του, στην ιδεολογική συντηρητικοποίηση του Εκκλησιαστικού σώματος ενώ προσπάθησε ταυτόχρονα να «μπολιάσει» το «πλήρωμά» του, και ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους, με φοβικά σύνδρομα απέναντι στη Νέα εποχή που ξημέρωνε.

ΕΠΙΚΑΙΡΟ

«Η δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται γιατί καταχράστηκε το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, γιατί έμαθε στους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία.»

Τα παραπάνω λόγια δε βγήκαν από τα χείλη κάποιου σύγχρονου στοχαστή. Ανήκουν στον Ισοκράτη (436 π.Χ. – 338 π.Χ.), το φημισμένο Αθηναίο Δάσκαλο ρητορικής, σύγχρονο του Πλάτωνα, ο οποίος έζησε τον εκφυλισμό της Αθηναϊκής Πολιτείας σε πολιτικό κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ (ΕΞΙΛΕΩΣΗ)

Είδα την ταινία «Εξιλέωση» σε σκηνοθεσία Joe Wright με τους James McAvoy, Keyra Knightley, Saoirse Ronan, Vanessa Redgrave στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.

Η ερωτική ιστορία του Ρόμπι και της Σεσίλια, με φόντο την Βρετανική μεγαλοαστική κοινωνία λίγο πριν το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, διακόπτεται βίαια όταν η ενδεκάχρονη αδελφή της Σεσίλια και φερέλπιδα συγγραφέας, Μπριόνι, κατηγορεί, άδικα, τον Ρόμπι για τον βιασμό της ανήλικης ξαδέλφης της. Ακολουθεί ο πόλεμος, η στράτευση του Ρόμπι και η αποστολή του στο μέτωπο, η οικειοθελής απομάκρυνση της Σεσίλια από το οικογενειακό της περιβάλλον και η ανάδειξη της Μπριόνι σε συγγραφέα...

Το σενάριο που βασίζεται στη νουβέλα του Ian Mc Ewan προσαρμοσμένης στις κινηματογραφικές ανάγκες από τον Christopher Hampton θα μπορούσε να είναι ένα δοκίμιο πάνω στην τέχνη και τη σχέση της με τη ζώσα πραγματικότητα. Ένας έρωτας ματαιωμένος, και γι’ αυτό εξειδανικευμένος, ένας έρωτας που μετεωρίζεται πάνω από τα χαρακώματα της Δουνκέρκης μέλλει να περάσει στην «αιωνιότητα» χάρη στη συγγραφική «αγωνία» του ανθρώπου που ευθύνεται για την βίαιη διακοπή του. Τραγική ειρωνία; Οπωσδήποτε ναι. Όμως είναι κάτι διαφορετικό η ζωή από ένα αέναο γαϊτανάκι συμπτώσεων το οποίο πασχίζουμε να συναρμόσουμε με όχημα τη Θρησκεία, την Επιστήμη, την Τέχνη, και τον Έρωτα; Η τέχνη δεν έρχεται να περιγράψει και ταυτόχρονα να «νουθετήσει» μια πραγματικότητα που αρνείται πεισματικά να τοποθετηθεί σε καλούπια; Ο καλλιτέχνης δε θρέφεται από την «Αγωνία» της έλλειψης, την αστοχία που καλείται να υπερκεράσει δημιουργώντας μια παράλληλη, στην πραγματικότητα, πραγματικότητα; Και τελικά τι είναι περισσότερο σημαντικό; Η ζωή ή η τέχνη; Ή, με άλλα λόγια, για να ξαναγυρίσουμε στην ταινία. Εξιλεώνεται ο καλλιτέχνης μέσα από τη λεκτική προσομοίωση και εξιδανίκευση ενός «έρωτα» που δε μπόρεσε να «απλωθεί» στη ζωή; Δικαιώνονται εκ των υστέρων οι εραστές που δεν ένιωσαν το ρίγος των κορμιών που ενώνονται αλλά και τη φθορά της οικείωσης; Εδώ κάπου σταματούν τα ερωτήματα και αναζητούμε παρηγοριά στη σχηματική κατηγοριοποίηση «Καλό - Κακό» καθώς αδυνατούμε να διαπεράσουμε τον κύκλο της αιτιότητας.

Ο σκηνοθέτης, που μας χάρισε, πριν από μερικά χρόνια, την «Περηφάνια και Προκατάληψη» μας κλείνει πονηρά το μάτι τονίζοντάς μας διαρκώς ότι πρόκειται για μια ιστορία. Εδώ οι «κρίσιμες» σκηνές επανέρχονται σε μια αντικειμενότροπη μορφή αφού πρώτα φιλτραριστούν από το υποκειμενικό βλέμμα της «ηρωίδας» που αναλαμβάνει την περιγραφή τους. Ταυτόχρονα τίθεται, σαν απόρροια του προηγούμενου, το εξής ερώτημα. «Εφόσον γνωρίζουμε την αλήθεια γιατί «αφηνόμαστε» στην πλάνη που ασκεί η κινηματογραφική ψευδαίσθηση»; Εδώ η απάντηση δε μπορεί παρά να είναι υποκειμενική. Ή μήπως όχι;

Το υφολογικό «αμπαλάζ» της μυθοπλασίας είναι ομολογουμένως εξαιρετικό. Εκπληκτική φωτογραφία ικανή να δημιουργήσει από μόνη της «ατμόσφαιρα», «δυνατή» μουσική υπόκρουση, εντυπωσιακά κοστούμια και αξιοπρόσεκτες ερμηνείες. Εδώ ξεχωρίζει η Vanessa Redgrave στον καθηλωτικό, χωρίς ίχνος μελοδραματισμού, μονόλογό της, η Saoirse Ronan στο ρόλο της νεαρής Μπριόνι και η Keyra Knightley που ισορροπεί με θαυμαστό τρόπο ανάμεσα στην αποστασιοποιημένη, με επίγνωση της κοινωνικής της θέσης, Αγγλίδα μεγαλοαστή και την ερωτευμένη Γυναίκα που φλέγεται από πόθο.

Μια δραματική ταινία εποχής που φιλοδοξεί να είναι κάτι περισσότερο από μια ερωτική ιστορία...

ΟΣΑ ΛΕΝ' ΟΙ ΑΝΤΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ...

Καθώς η οικονομία, σύμφωνα με μια παλαιότερη ρήση του «αλησμόνητου» Γιάννου Παπαντωνίου, είναι «κλίμα» διαμορφωμένο σε μεγάλο βαθμό από τα Μ.Μ.Ε. μια εναλλακτική εξήγηση για τον «καταποντισμό» του Χ.Α.Α. προσφέρει η δήλωση - διάγγελμα του δημοσιογράφου που ήθελε να γίνει «Μεγάλος», Γιώργου Οικονομέα. «Εφόσον κάποιος συνάδελφος από το Μεγάλο Κανάλι έχει δει το περιβόητο, Ζαχοπούλειο, Dvd υποβάλλω αυτομάτως την παραίτησή μου».

Η πληροφορία πως η σημερινή, 25/01, ανάκαμψη του Χρηματιστηρίου οφείλεται στην παραίτηση του εν λόγω δημοσιογράφου ελέγχεται ως ανακριβής!!!

ΥΓ. Και εις ανώτερα με κότερα...

ΣΕΜΝΗ & ΤΑΠΕΙΝΗ...ΗΓΕΜΟΝΙΑ

Αναγνωρίζω την «αντίσταση» στην αλλαγή που προβάλει οποιοδήποτε «Σύστημα». Αναλογίζομαι τη γεύση πολιτικοοικονομικού σκανδάλου που αφήνει η υπόθεση Ζαχόπουλου στη μιντιακή μας καθημερινότητα. Έχω υπόψη μου την ηθικολογική παρεκτροπή που λαμβάνει χώρα όταν η πολιτική επιχειρηματολογία απουσιάζει. Ενθυμούμαι το περίφημο σλόγκαν περί σεμνότητας και ταπεινότητας. Και αναρωτιέμαι...

Γιατί η πολιτική και ηθική θεμελίωση της κοινωνίας, που από την εποχή του ύστερου Μεσαίωνα έχει στραφεί στην αποτελεσματική θεσμική θωράκιση αντί για την επίκληση της αρετής των ατόμων - διαχειριστών της εξουσίας, προσκρούει συνεχώς στο απρόσβλητο τείχος της νεοελληνικής πραγματικότητας;

Νομίζω ότι έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε μαζί τη σκέψη δύο από τους σημαντικότερους Ιταλούς πολιτικούς στοχαστές εκείνης της περιόδου του Μαρσίλιου της Πάδουας και του Μπάρτολου του Σαξοφεράτου. Τόσο ο Μπάρτολος όσο και ο Μαρσίλιος υποστηρίζουν ότι η καταλληλότερη μορφή εξουσίας είναι πάντοτε ένα καθεστώς στο οποίο η δικαιοδοσία της πόλης παραμένει στα χέρια του λαού στο σύνολό του. Από τη στιγμή που ο λαός αποφασίζει να παραχωρήσει, για λόγους ευκολίας, την κυρίαρχη εξουσία του σε ένα «ηγεμονεύον μέρος» το οποίο την ασκεί για λογαριασμό του ανακύπτει ένα σημείο τριβής που λαμβάνει τη μορφή ενός ερωτήματος. «Πώς διασφαλίζονται οι πράξεις του «ηγεμονεύοντος μέρους» που ασκεί την πραγματική διακυβέρνηση έτσι ώστε να τελούν υπό τον τελικό έλεγχο και σύμφωνα με τα συμφέροντα του κυρίαρχου λαϊκού σώματος;» Και οι δυο απαντούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, θέτοντας τρεις βασικούς περιορισμούς σε κάθε ηγεμόνα και κρατικό λειτουργό, προκειμένου να τον εμποδίσουν να παραβιάσει τη λαϊκή βούληση. Ο πρώτος συνοψίζεται από τον Μαρσίλιο στη φράση ότι «για την επάρκεια της πολιτικής ζωής είναι απολύτως προτιμότερο για την πολιτεία ο κάθε μονάρχης να μην ορίζεται με κληρονομική διαδοχή». Ο δεύτερος αφορά στη διασφάλιση των πολιτικών αποφάσεων οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνονται σύμφωνα με το νόμο και όχι να εναπόκεινται στη διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε κριτή. Ο τρίτος παίρνει τη μορφή ενός σύνθετου συστήματος ελέγχων οι οποίοι επιβάλλονται σε όλους τους αξιωματούχους και τα κυβερνητικά συμβούλια προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι θα εξακολουθούν να ανταποκρίνονται στις επιθυμίες των πολιτών που τους εξέλεξαν.

Εφόσον δεν ισχύουν οι παραπάνω περιορισμοί τότε επισυμβαίνει αυτό που είχε υιοθετήσει ο Ακινάτης στη «Σύνοψη Θεολογίας» ότι δηλαδή καθώς ο λαός απαρνείται την κυριαρχία του με την πράξη της θεσμοθέτησης μια κυβέρνησης τότε όλοι οι ηγεμόνες σαν γνήσιοι κυρίαρχοι εμφανίζονται αποδεσμευμένοι από οποιαδήποτε υποχρέωση υπακοής στους διατυπωμένους νόμους.

Έτσι λοιπόν από τη στιγμή που, για να επανέλθουμε στο σήμερα, έχουμε αποδεχτεί σαν «φυσική», περίπου, διαδικασία την κληρονομική διαιώνιση πολιτικών προνομίων, την πολυνομία που επιτρέπει την κατά το δοκούν νομολογική ερμηνεία και την αντικατάσταση ενός «ικανού» συστήματος ελέγχου της εξουσίας από ηθικολογικές προτροπές ανοίγουμε μόνοι μας το δρόμο εκτροπής των κυβερνητικών αξιωματούχων σε ηγεμόνες...

ΥΓ. Τα Μ.Μ.Ε. δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στο ρόλο του ικανοποιητικού ελέγχου της εξουσίας από τη στιγμή που έχουν αποκλειστικά στραμμένη την προσοχή τους στην οικονομική τους επιβίωση με αποτέλεσμα να αναδεικνύουν ή να καταποντίζουν, αντίστοιχα, θέματα ανάλογα με τα ιδιοτελή τους συμφέροντα.

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ (ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΕΞΟΥΣΙΑΣ)

Είδα την ταινία «Παιχνίδια Εξουσίας» σε σκηνοθεσία Mike Nichols με τους Tom Hanks, Phillip Seymour Hoffman, Julia Roberts στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
Πρόκειται για την ιστορία της χρηματοδότησης των Αφγανών Μουτζαχεντίν από τα μυστικά κονδύλια της CIA στον πόλεμο αντίστασης που επιχειρούν ενάντια στους Σοβιετικούς εισβολείς κατά τη δεκαετία του 80. Πρωτεργάτης αυτού του εγχειρήματος ο Αμερικανός γερουσιαστής Τσάρλς Γουϊλσον, ο οποίος με τη συνδρομή μιας Τεξανής πολυεκατομμυριούχου φίλης του και ενός από τα ιστορικά στελέχη του επιχειρησιακού τμήματος της CIA, του ελληνικής καταγωγής Γκάστ Αβράκωτου Λάσκαρη, οργανώνουν και χρηματοδοτούν ένα περίπλοκο δίκτυο εφοδιασμού των Αφγανών ανταρτών με όπλα σοβιετικής καταγωγής τα οποία περνούν στο Αφγανιστάν μέσω Πακιστάν.
Το σενάριο που βασίζεται στο βιβλίο του παραγωγού της εκπομπής «60 min» George Crile προσαρμοσμένου στις κινηματογραφικές ανάγκες από τον Aaron Sorkin συνιστά ένα τυπικό δείγμα Αμερικάνικης αφηγηματικής αντίληψης. Σύμφωνα με την τελευταία η έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη της «ιστορίας» στην οποία οφείλει να προσαρμοστεί η ανθρώπινη συμπεριφορά και όχι στο ανάποδο, δηλαδή στην πλοκή ως απόρροια της εξέλιξης των χαρακτήρων. Οι πυκνογραμμένοι έντονοι διάλογοι διανθισμένοι με χιουμοριστικά αποφθέγματα έχουν σαν στόχο την αποδόμηση της Υπερδύναμης που είναι σε θέση να εκπονήσει μακροπρόθεσμους πολιτικούς στόχους. Αντ’ αυτού έχουμε επιμέρους πρωτοβουλίες και συμφέροντα, πολλές φορές αντικρουόμενα, ως κινητήριους μοχλούς της ιστορίας. Αφελής προσέγγιση προορισμένη για κατανάλωση; Ίσως όχι και τόσο αν αναλογιστούμε ότι η Υπερδύναμη αναγκάστηκε να επανέλθει στο Αφγανιστάν για να ανατρέψει το καθεστώς των Ταλιμπάν που η ίδια, με την αδιαφορία της, εξέθρεψε. Ταυτόχρονα ορισμένα σεναριακά «ευρήματα» που μπορεί να φαντάζουν υπερβολικά στα μάτια του μέσου Ευρωπαίου θεατή, όπως αυτό του Ευαγγελιστή προέδρου της Γερουσίας που εμφορούμενος από το μεσσιανικό όραμα του θεϊκού, και πάντως ανιστορικού, απεσταλμένου κραδαίνει τη ρομφαία του εκδικητή στο στρατόπεδο των Αφγανών προσφύγων συνιστούν χαρακτηριστικά δείγματα μιας οπισθοδρομικής και καθόλου φιλελεύθερης νοοτροπίας που διέπει την επαρχιώτικη, μεσοδυτική Αμερικανική εκδοχή. Γνήσιο τέκνο αυτής της τελευταίας και ο τωρινός πρόεδρος Μπους ο νεώτερος.
Ο σκηνοθέτης, που έγινε παγκόσμια γνωστός από την ταινία του 1967 «Ο Πρωτάρης» ακολουθεί την «κλασική» οδό της γραμμικής κινηματογραφικής αφήγησης θέλοντας μάλλον να δώσει έμφαση στην κατανόηση των πολυδαίδαλων διαδρομών που ακολουθούν οι μυστικές υπηρεσίες παρά να εντυπωσιάσει το κινηματογραφόφιλο κοινό, μπερδεύοντάς το, με μια ακατάσχετη ροή πληροφοριακών δεδομένων. Βέβαια το αξιοσημείωτο στοιχείο στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι αυτό αλλά η εκτροπή ενός εν' δυνάμει φίλμ νουάρ σε δραματική, βασισμένη στο διάλογο, κομεντί η οποία δεν υπολείπεται σε ατμόσφαιρα ενώ διατηρεί αναλοίωτη και τη ρυθμική της επίδοση. Εξαιρετικός ο Phillip Seymour Hoffman στο ρόλο του στελέχους της CIA ακολουθούμενος από τον Tom Hanks, ενώ η Julia Roberts απλά «διεκπεραιώνει» το δικό της ρόλο.
Μια ενδιαφέρουσα «εκ των έσω» ματιά που αποδομεί με χειρουργικό τρόπο την ικανότητα της Αμερικανικής Υπερδύναμης να αναγορευθεί σε Ηγεμονία.

ΕΚΘΕΣΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ

Τις μέρες αυτές εκτίθενται στο μέγαρο Μουσικής Αθηνών έργα των Βιενέζων ζωγράφων της πρώτης εικοσαετίας του 20ου αι., προερχόμενα από την περίφημη συλλογή Rudolph Leopold.

Το κίνημα της Απόσχισης (Sezession) έχει σαν πρωτεργάτες τους δημιουργούς του Jugendstil, Gustav Klimt και Egon Schiele, μαζί με τους οποίους συντάσσεται ο Oscar Kokoska. Γύρω από αυτή την τριάδα συγκεντρώνεται γρήγορα ένα πλήθος καλλιτεχνών μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν τα ονόματα των Rudolpf Wacker, Richard Gerstl Anton Kolig με κύριο αίτημα την απελευθέρωση της ζωγραφικής τέχνης από την αναπαραστατικής της ακαμψία και την ανάγκη «εξπρεσιονιστικής» παρουσίασης των θεμάτων ακολουθώντας το παράδειγμα των Γάλλων ιμπρεσιονιστών και Φωβιστών. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Βιενέζικου εξπρεσιονισμού οι προσωπογραφίες με τα αδρά χαρακτηριστικά σε φόντο που το χαρακτηρίζει η έλλειψη προοπτικής ενώ δε λείπουν τα πολυάριθμα γυμνά πορτραίτα, κυρίως γυναικών, προορισμένα να σοκάρουν τα συντηρητικά ήθη της εποχής.

Σήμερα που η Ζωγραφική τέχνη έχει απωλέσει την κοινωνική της χρησιμότητα αυτή που την ανέδειξε σε κορωνίδα των τεχνών από την εποχή της Αναγέννησης δε χρειάζεται νομίζω να αναρωτηθούμε αν έχει απομείνει κάτι από όλα αυτά τα κινήματα που άνθισαν στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αι. και θέλησαν να προτείνουν διαφορετικούς τρόπους θέασης του κόσμου μας.

Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 6 Ιανουαρίου. Όσοι πιστοί «προσέλθετε»...