.jpg)
Τον τελευταίο καιρό διαδραματίζονται ορισμένα γεγονότα με σημείο αναφοράς την ελληνική ιστορία, ερήμην της. Τις διαμαρτυρίες που οργανώνονται με αφορμή τις παραλείψεις στην ύλη του νέου βιβλίου ιστορίας της ΣΤ Δημοτικού από τους γνωστούς εκκλησιαστικούς αλλά και πολιτικούς κύκλους όπου ξεχωρίζει η συμμετοχή έκπληξη του Κ.Κ.Ε., ακολουθεί το κάψιμο του εν λόγω βιβλίου στο Σύνταγμα από Χρυσαυγίτες, την προηγούμενη του εορτασμού της 25ης Μαρτίου. Έχοντας κατά νου ότι όσο περισσότερο προσπαθούμε να προσπεράσουμε την πραγματικότητα τόσο σκοντάφτουμε πάνω της αποφάσισα να καταθέσω και εγώ τον οβολό μου επί του θέματος.
Καταρχήν ξεκινώ από την αξιωματική θέση ότι απέναντι στην επιστημονική έρευνα υπάρχουμε γυμνοί. Εδώ δε χωρούν απριορικοί προσδιορισμοί. Αν προσπαθήσουμε να τηρήσουμε αυτή την αρχή και μελετήσουμε λίγο θα διαπιστώσουμε ότι η ελληνική επανάσταση του 1821 είναι απόρροια του Διαφωτιστικού κινήματος που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη κατά τον 18ο αι. και των συνακόλουθων συλλογικών αιτημάτων εθνικής αυτοδιάθεσης και λαϊκής κυριαρχίας. Τις διαφωτιστικές αυτές ιδέες οικειοποιήθηκε μια ακμάζουσα ελληνική, εμπορική κυρίως αλλά και βιοτεχνική αστική τάξη που αισθάνθηκε αρκετά δυνατή ώστε να διεκδικήσει τη συμμετοχή της στη διεύθυνση των εθνικών υποθέσεων. Στην ανοδική της πορεία η τάξη αυτή έρχεται σε αντίθεση με τους εκπροσώπους των μεσαιωνικών δομών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στις οποίες περιλαμβάνονται η Εκκλησία, οι Φαναριώτες και οι πρόκριτοι, δηλαδή οι μέχρι τότε ηγετικές ομάδες του ελληνισμού. Εξαιρέσεις σαφώς και υπάρχουν. Όμως αυτό το βασικό συγκρουσιακό σχήμα είναι που οδηγεί στη δημιουργία μιας επαναστατικής εθνικής ιδεολογίας και συντελεί στην παγίωση της εθνικής συνείδησης από μια μεγάλη μερίδα της αστικής τάξης. Όσον αφορά στο θεσμικό όργανο της εκκλησίας έχουμε να παρατηρήσουμε ότι βρίσκεται αντιμέτωπη ευθύς εξαρχής στο ρεύμα του Διαφωτισμού που το θεωρεί επικίνδυνο για την χριστιανική πίστη. Η επίσημη στάση της κατά την περίοδο που ακολουθεί τη Γαλλική επανάσταση συνοψίζεται στην περίφημη «Πατρική Διδασκαλία» που εκδίδει το Πατριαρχείο και στην οποία καταδικάζονται οι ιδέες που υιοθετούν τα λαϊκά απελευθερωτικά κινήματα. Στην «Πατρική Διδασκαλία» απαντούν οι επαναστατικοί κύκλοι με την «Αδελφική Διδασκαλία» γραμμένη από τον Κοραή.
Αφού αποσαφηνίσουμε λοιπόν ότι οι υποκινητές της ελληνικής επανάστασης του 1821 έχουν ονοματεπώνυμο, ας επανέλθουμε στο σήμερα και ας αναγνωρίσουμε, χωρίς κατ’ ανάγκην να είμαστε εχθροί του ελληνισμού, ότι η έννοια της εθνικής ταυτότητας ιδιαίτερα στα σημερινά παγκοσμιοποιημένα χωροχρονικά δεδομένα απαιτεί άμεσο επαναπροσδιορισμό αν επιθυμεί να παραμείνει ζωντανή. Δανείζομαι, κλείνοντας, την εισαγωγική επισήμανση από το βιβλίο του Στέλιου Ράμφου «Ο Καημό του Ενός». «Η ελληνική κοινωνία διέρχεται μια οξεία κρίση ταυτότητας. Ο Έλληνας έχει ανάγκη απο στερεότυπα, αναζητώντας στο είδωλο της ταυτότητας ένα μέσον αποκλεισμού του διαφορετικού. Ο ετεροπροσδιορισμός θέτει υπό αμφισβήτηση την εικόνα περί μοναδικότητας του εθνικού μας εαυτού και γίνεται επίφοβη. Είναι αναγκαίο, για να διαμορφώσει ο Έλληνας τη δική του απάντηση στο ερώτημα της ταυτότητας να έρθει σε απόσταση από τα στερεότυπα, να στραφεί μέσα του και να δει με τα μάτια του τον εαυτό του».
14 σχόλια:
Οπως είναι πια φανερό φίλε Pico, ήρθε πια η στιγμή να δούμε οι Ελληνες το πρόσωπο μας στον καθρέφτη και να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας στο σήμερα. Το κείμενό σου, τόσο πλούσιο σε ουσία και πληροφορίες, με αναγκάζει να σκεφτώ οτι γενιές και γενιές, συμπεριλαμβανομένης και τής δικής μου που πάει να εξηνταρίσει, έχει μεγαλώσει μέσα σ΄έναν πραγματικό σκοταδισμό και μιά βαθύτατη αμορφωσιά. Ούτε στο σπίτι ούτε στο σχολείο δεν μάθαμε τίποτα που να μας βοηθάει να διαμορφώσουμε γνώμη. Οτι κάνουμε ο καθένας το κάνουμε μόνοι μας, προσπαθώντας να κατανοήσουμε πως φτάσαμε στο παρόν μας. Εσύ διαβάζεις εντυπωσιακά πολύ, αλλά αυτό που σε κάνει πραγματικά ζουμερό και ενδιφέροντα είναι πως αυτά που μαθαίνεις τα ζυμώνεις μέσα σου και πλάθεις μια συγκροτημένη εικόνα. Μπορείς έτσι να πάρεις θέση και, γράφοντας, να εξηγήσεις και σε μάς ψύχραιμα τι έχει συμβεί. Είναι μεγάλη υπόθεση αυτή και, με την ευκαιρεία, σε θαυμάζω πραγματικά γι’ αυτό που κάνεις με τον εαυτό σου - πώς τον αναβαθμίζεις, τον εμπλουτίζεις και τον αναμορφώνεις. Νάσαι καλά και να συνεχίσεις ακάθεκτος γιατί σε χρειαζόμαστε και σ΄αγαπάμε!
Άρη, η μικροαστική καταγωγή μου αποδεικνύεται όπως φαίνεται, κατάρα και ταυτόχρονα διπλή ευχή. Κατάρα γιατί πολλές πόρτες που σε άλλες περιπτώσεις θα ήταν ορθάνοιχτες, παρέμειναν ερμητικά κλειστές. Ευχή πρώτη, γιατί αυτό με πείσμωσε να "ομορφύνω" τον εαυτό μου αναζητώντας τον και ευχή δεύτερη, γιατί οι απόλυτα κοντινοί μου άνθρωποι μέσα στην αφέλειά τους, χωρίς δηλαδή να κατανοούν αυτό που εγώ προσπαθώ, με περιέβαλαν με μια πρωτοφανή αγάπη, στήνοντας γύρω μου έναν απαραίτητο, όπως αποδείχτηκε, προστατευτικό κλοιό για να μπορώ να ασχοληθώ με το προσωπικό και απαραίτητο ζήτημα του "προσώπου" και της αυτεπίγνωσης. Η γνώση, σε συνδυασμό με τα ατομικά προϋποθετικά δεδομένα, που μπορούμε να τα βαφτίσουμε όπως ο Καρτέσιος έμφυτες ιδέες ή όπως ο Αυγουστίνος έλλαμψη, έχουν συντελέσει στο να διαμορφωθεί μια, φαντασιακή θα έλεγε ίσως ο Καστοριάδης, αντίληψη που σχετίζεται με τον ηθικό πυρήνα του ανθρώπου. Ο θρήνος της Δήμητρας του Schiller, δηλαδή η επίκληση στον άνθρωπο, έρχεται μαζί με σένα σαν τον ευλογημένο ούριο άνεμο για να φουσκώσει τα πανιά, μη γελάσεις όλοι χρειαζόμαστε, και πάντως σίγουρα εγώ, το φιλικό χτύπημα στην πλάτη, για να συνεχίσουμε την πορεία στο πέλαγος της ζωής, προσδοκώντας στην Ιθάκη που λέει και ο Καβάφης της Αλεξάνδρειάς σου. Η απόφαση ειλλημένη ναι, αλλά οι συνταξιδιώτες απαραίτητοι. Και εσύ έχεις αυτή την απροϋπόθετη, διαισθητική ευλογία, να "ανοίγεσαι". Για αυτό και είσαι άκρως απαραίτητος συνοδοιπόρος. Και γι' αυτό να πεις στους φίλους σου που σε παρότρυναν να αφήσεις το "παιδικά" παιχνίδια του διαδικτύου, ότι οι "πραγματικές", οι δυνατές σχέσεις δεν κινδυνεύουν από απιστίες. Και γι΄αυτό δεν χρειαζόταν η κλήση από το blog σου για προσέλευση στο χώρο μου.
ΥΓ. Αυτά τα εξομολογητικά νοιώθω λίγο άβολα που σου τα απευθύνω σε κοινή θέα αλλά έχεις την ευθύνη σου σε αυτό.
Νομίζω ότι το λάθος που κάνουμε σήμερα είναι ότι κρίνουμε παρελθούσες καταστάσεις με βάση τα σημερινά δεδομένα και την επικρατούσα ιδεολογία.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία έζησε επί χίλια εκατό χρόνια (313-1453) σε μια πολυεθνική αυτοκρατορία, τη ρωμαϊκή, που διαρκώς συρρικνωνόταν. (Τον έκτο αιώνα το δυτικό τμήμα της καταλήφθηκε από τις διάφορες φράγκικες ορδές, ενώ από τότε και στο εξής το ανατολικό σταδιακά έπεσε στους Άραβες και μετά στους Τούρκους.) Η οικουμενική αυτή αυτοκρατορία υπήρξε μια συνέχεια εκείνης του Μ. Αλεξάνδρου. (Ας μη ξεχνάμε ότι ο Ισοκράτης πρώτος όρισε ως Έλληνες «τους της παιδεύσεως της ημετέρας ή της κοινής φύσεως μετέχοντας».) Θεωρούσε πολίτες της όσους υπάκουαν στους ρωμαϊκούς νόμους και διοίκηση, είχαν επίσημη γλώσσα τα λατινικά ή τα ελληνικά κι ήσαν χριστιανοί ορθόδοξοι. Κι οι αυτοκράτορες και αξιωματούχοι της είχαν ποικίλες κοινωνικές ή φυλετικές καταβολές.
Στη Δύση, μετά τη φραγκική κυριαρχία, τα διάφορα κράτη λειτούργησαν σε φυλετικές βάσεις. Ευγενείς, όσοι ήσαν Φράγκοι. Υπόδουλοι και δουλοπάροικοι, οι κατακτηθέντες πρώην Ρωμαίοι πολίτες. Και ο διαφωτισμός, ενώ ήταν εναντίον των ταξικών διακρίσεων, διακήρυττε τον εθνικισμό, βασισμένο στην κοινή φυλή και στην κοινή γλώσσα. (Κι είδαμε τα φρικιαστικά, αιματηρά αποτελέσματα αυτού του ρατσιστικού εθνικισμού.)
Όταν έπεσε η αυτοκρατορία το 1453, η Εκκλησία είχε να σκεφτεί πώς θα βοηθήσει το πολυεθνικό ποίμνιό της να επιβιώσει φυσικά και πνευματικά. Γι’ αυτόν τον λόγο, ανέλαβε το βάρος της διοικήσεως και της δικαστικής εξουσίας μεταξύ των Ορθοδόξων κι έκανε τους αναγκαίους συμβιβασμούς με την τουρκική εξουσία.
Κι όταν κάποιοι διαφωτιστές προσπαθούσαν να οργανώσουν την επανάσταση στον ελλαδικό χώρο, το πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως, που ήταν οικουμενικό, φυσιολογικά δυσπιστούσε απέναντι σ’ αυτόν τον εισαγόμενο εθνικισμό που κατέληξε να διασπάσει τους Ορθοδόξους πιστούς και οδήγησε σε αλληλοεξόντωση. Από την άλλη, διέβλεπε ότι οι καιροί δεν ήταν ώριμοι για επανάσταση (είναι γνωστό από την ιστορία ότι, μόνο στο ελεύθερο κομμάτι της Ελλάδας, η Επανάσταση στοίχισε ένα εκατομμύριο νεκρούς, το 50% του πληθυσμού) και προσδοκούσε καλύτερες συνθήκες γι’ αυτό. Το ίδιο πίστευε κι ο Καποδίστριας, που δεν θέλησε να τεθεί επικεφαλής της Φιλικής Εταιρείας. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση, η Εκκλησία αγκάλιασε τον λαό της και προσπάθησε να τον σώσει από τη μανία των εξαγριωμένων Τούρκων (βλ. τον Γρηγόριο τον Ε΄, που δεν θέλησε να αποδράσει από την Πόλη κι έμεινε εκεί, ώστε να κορεσθεί η μανία του σουλτάνου εναντίον του και να σωθεί ο λαός). Γι’ αυτό, το 90% των επισκόπων της Εκκλησίας φονεύτηκαν ή φυλακίστηκαν από τους Τούρκους.
Μετά την Επανάσταση, στην Ελλάδα, πρώτη από τις βαλκανικές χώρες, η Εκκλησία αναγκάστηκε να γίνει «εθνική», συνέδεσε τις τύχες της με το κράτος και στήριξε την «εθνικοφροσύνη», με όλες τις γνωστές παρενέργειες. Το Πατριαρχείο προσπάθησε και διατήρησε κάτι από την οικουμενικότητά του.
Σήμερα, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, η Ορθοδοξία μπορεί να είναι ένα όχημα οικουμενικότητας. Και δεν νομίζω ότι ένας σωστός Ορθόδοξος Χριστιανός, που έχει πίσω του δυόμιση χιλιάδες χρόνια οικουμενικότητας, μπορεί να έχει κάποιο σύμπλεγμα κατωτερότητας ή κρίση ταυτότητας ή να χρειάζεται ετεροπροσδιορισμούς. Αν φυσικά βιώνει μέσα του την μακραίωνα παράδοσή του…
Οπότε, αντί να βάλλουμε εναντίον της Εκκλησίας, που διακηρύσσει ότι «ουκ έστιν Έλλην ή βάρβαρος» και το 1872 μετά από πανορθόδοξη σύνοδο εξέδωσε ντοκουμέντο κατά του «εθνοφυλετισμού», και να ζητάμε την ταυτότητά μας στο δωδεκάθεο, που οι πρόγονοί μας το πέταξαν στο «χρονοντούλαπο της Ιστορίας» πριν από χίλια πεντακόσια χρόνια, ας φροντίζουμε να κατανοήσουμε την παράδοσή μας χωρίς τους διαστρεβλωτικούς φακούς του διαφωτισμού. Κι ας προσπαθήσουμε, αφού τα βιώσουμε οι ίδιοι, να μεταφέρουμε στους συγχωριανούς μας του «παγκόσμιου χωριού» το υψηλό ήθος και πολιτισμό που κληρονομήσαμε.
Καταρχήν δεν είπε κανένας να απεμπολήσουμε την ορθόδοξη παράδοσή μας. Ένας θεσμός που κουβαλάει πίσω του 2000 χρόνια ιστορίας έχει σίγουρα πολλά να πει. Αυτά όμως που έχει να πει πρέπει να βγούν στην επιφάνεια να αποσαφηνιστούν και να επικειροποιηθούν απαντώντας στα κελεύσματα των καιρών. Έχουμε δει καμμιά τέτοια προσπάθεια; Γνωρίζεις ότι ο πολύ γνωστός Γιανναράς προσπάθησε να οικοδομήσει μια σύγχρονη ανθρωπολογική διάσταση του προσώπου, βασισμένος στη φιλοσοφία του υπαρξισμού του Χάιντεγκερ; Γνωρίζεις ότι αυτή η θέση κατέπεσε, όχι μόνο από την κριτική του Ράμφου στο βιβλίο που αναφέρω, αλλά κυρίως από την κριτική που ασκήθηκε εκ των ένδον; Μπορούμε να αγνοήσουμε τις σημερινές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες πισωγυρίζοντας σε ξεπερασμένα κοινοτίστικα προτάγματα; Για πόσο ακόμα θα αγνοούμε την αδήριτη αναγκαιότητα για προσωπική υπευθυνότητα, το αίτημα της αυτοσυνείδησης, στο σημερινό χωροχρονικά ενοποιημένο κόσμο; Ανάμεσα στη φαιδρή ανυπαρξία των οπαδών του Δωδεκάθεου και τη δογματική αγκύλωση δεν υπάρχει ενδιάμεσος δρόμος;
Σχετικά με το Διαφωτισμό, σαφώς και συνδέθηκε με το αίτημα εθνικής αυτοδιάθεσης εκκινώντας από την συλλογική ενοποίηση με βάση τη γλώσσα που εκπόνησε ο Herder. Αν διάβαζες παλιότερα post θα διαπίστωνες την έντονα κριτική μου διάθεση απέναντι στον ορθό λόγο που εκφράζεται σαν τυφλός, ατομικός ωφελιμισμός με τις γνωστές παρενέργειες στο πεδίο των σχέσεων αλλά και του περιβάλλοντος.
Η άρνηση του Διαφωτισμού από την πλευρά της εκκλησίας εξαιτίας όπως αναφέρεις του πολυεθνικού προσανατολισμού της είναι αρκετά πρωτότυπη θα έλεγα. Αν είναι έτσι τότε γιατί αποκήρυξε το όραμα του Ρήγα Φερραίου για ομοσπονδιακή ένωση της Βαλκανικής; Γνωρίζεις την οδηγία που εξέδωσε ο σεβάσμιος Σχολάρχης Χίου Αθανάσιος σχετικά με το επαναστατικό μανιφέστο του Ρήγα που εξακολουθούσε να κυκλοφορεί και μετά την εκτέλεσή του αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι "η Θεία πρόνοια ηλέησε και αποκαλύφθηκε η σκευωρία των ελληνοφρόνων, στους οποίους δίκαια κατέπεσε η μάχαιρα"; Και γιατί, εφόσον είναι έτσι, σήμερα η επίσημη εκκλησία ταυτίζει το έθνος με την ορθοδοξία; Μήπως πίσω από το τότε και το τώρα κρύβονται οι ίδιες μικροπολιτικές, κοντόφθαλμες σκοπιμότητες;
Και επειδή τελικά πιστεύω ότι είναι λάθος η επικέντρωση στην εκκλησία παρόλο που έχει πολλά θέματα να επαναπροσδιορίσει, αν θέλει να διατηρήσει ζωντανή τη σχέση της με την πραγματικότητα, θα ήθελα να ρωτήσω κάτι τελευταίο. Εσύ, ανεξάρτητα από όσα λέει ο Ράμφος, ή ο τυχαίος Pico δεν βλέπεις να υπάρχει κρίση ταυτότητας; Έχουμε πολλά πράγματα να επιδείξουμε στο πεδίο του πολιτισμού ή έστω της τεχνολογίας; Με τι κριτήρια διεκδικούμε τη θέση μας στο σύγχρονο κόσμο; Με τις δάφνες του μακρινού παρελθόντος;
Pico μου, εξαιρετικά ενδιαφέροντα όλα όσα γράφεις και πολύτιμα.
Στους καιρούς που ζούμε νομίζω πως κυρίως ευτυχούμε σε ένα πράγμα: Στη γύμνια.
Σε όλα μα όλα τα επίπεδα της ζωής παρατηρούμε και βιώνουμε συνεχόμενες αποκαλύψεις. Σαν να αποφάσισε η Ιστορία του Παρόντος χρόνου να μας τα αποκαλύψει όλα.
Ως εκ τούτου, από τη στιγμή που όλα αποκαλύπτονται αργά ή γράγορα το επόμενο βήμα είναι να επανατοποθετηθούμε.
Αν η Πολιτεία δείχνει μια σχετική ευλυγισία επ' αυτού, η Εκκλησία δεν δείχνει καμία. Εν ονόματι της παράδοσης συντηρεί θεσμούς απαρχαιωμένους, εννίοτε και φασιστικούς όπως το σύστημα της Δεσποτοκρατίας που είναι από τα πλέον φασιστοειδή συστήματα που γνωρίζω.
Εσύ γνωρίζεις πως θα παρουσίαζε ο Ράμφος το τελευταίο του βιβλίο στη Θεσσαλονίκη και ακόμα δεν ξέρουμε ακριβώς ποιος τον έκοψε; Πολλά ακούγονται και είναι όλα κατάπτιστα, δεν αξίζει τον κόπο να τα αναφέρω. Και αν όπως ακούω από σοβαρούς ανθρώπους φαίνεται να προχωρά σε μια ανάγνωση των Ευαγγελίων κυρίως ψυχολογική, σίγουρα αυτός δεν είναι λόγος να τον κόψει η όποια λογοκρισία. Έτσι κι αλλοιώς κανένας λόγος δεν την δικαιώνει.
Ο Γιανναράς από την άλλη πάσχει από ιδεαλισμό. Αλλά υπάρχουν και άλλοι πυρήνες, γίνονται ζημώσεις, όπως αξίζει να δεις τι γίνεται στην Εκκλησιαστική Ακαδημία του Βόλου, όπου διοργανώνονται συνέδρια εξαιρετικα ενδιαφέροντα και πολύ ανοιχτά ως προς τις προσκλήσεις των εισηγητών.
Ο Ζηζιούλας ξαναθέτει το ζήτημα της εξομολόγησης και ανατρέπει δεδομένα.
Πολλά γίνονται, υπάρχουν κινητοποιήσεις, πιστεύω σύντομα θα δούμε να σπάει η κρούστα που προς το παρόν φαίνεται να είναι από μπετόν.
Σ' ευχαριστώ πολύ για όσα καταθέτεις. Σε διαβάζω πάντα με εξαιρετικό ενδιαφέρον. Να είσαι καλά και αν δεν τα ξαναπούμε Καλή Ανάσταση φίλε.
Βασιλική, θα υπερθεματίσω για τη γύμνια και πρώτα από όλους εγώ προσπαθώ να είμαι πολύ προσεκτικός στις διατυπώσεις μου, γιατί έχω επίγνωση των πάρα πολλών πραγμάτων που αγνοώ. Και αυτό δεν είναι κομψευόμενη μετριοφροσύνη αλλά η γυμνή αλήθεια.
Σίγουρα γίνονται πολλές ενδιαφέροντες ζυμώσεις στον εκκλησιαστικό χώρο αλλά δυστυχώς, όπως και σε πάρα πολλούς άλλους χώρους, η κομφορμιστική μετριότητα φαίνεται προς το παρόν να υπερισχύει.
Και ναι, εκτός από τον άνθρωπο πιστεύω και στη δύναμη του μέσου να ενώσει φωνές που κάτω από άλλες συνθήκες θα ήταν αδύνατο να συναντηθούν. Το χέρι του Άρη, το δικό σου, το δικό μου, του συνοδοιπόρου που μας περιμένει κάπου στο σκοτάδι, το καθένα με τις δυνατότητές του και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του να σχηματίσουμε μια μεγάλη αλυσίδα και να αλλάξουμε τον κόσμο, κάνοντας το αυτονόητο, αλλάζοντας τους εαυτούς μας...
Καληνύχτα..
Αγαπητέ pico, όσα έγραψα τα έγραψα αντιδρώντας σ’ αυτήν την ενορχηστρωμένη εκστρατεία δυσφήμησης της Εκκλησίας των τελευταίων μηνών (κι εδώ θα ‘θελα να υπενθυμίσω στη Βασιλική ότι Εκκλησία είμαστε όλοι μας, ζωντανοί και πεθαμένοι) από ποικίλα κέντρα, και από τους δωδεκαθεϊστές, μεταξύ των άλλων.
Γνωρίζω αρκετά καλά προσωπικά τους Γιανναρά και Ράμφο. Ενώ και οι δύο είναι αξιολογότατοι άνθρωποι, με πολλή ευαισθησία, δυστυχώς, έχουν μάθει να διανοούνται και να γράφουν εγκεφαλικά ή συναισθηματικά. Δίνουν την εντύπωση ότι δεν πατούν στη γη, δεν μπορούν να καταλάβουν τα πράγματα όπως τα νιώθει και τα ζει ο κοινός, απλός άνθρωπος. Κι έχουν και κάποιο ρεύμα… Γι’ αυτό, και έγραψα για ανάγκη κατανόησης της παράδοσής μας βιωματικά. Δεν μ’ ενδιαφέρουν οι οποιασδήποτε χροιάς θεωρίες και ιδεολογίες (και οι κοινοτίστικες). Στον πρόδρομο των διαφωτιστών Βαρλαάμ ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς απάντησε: «Λόγω παλαίει πας λόγος» (που λέγαν οι αρχαίοι) «βίω δε τις;» Ποιο επιχείρημα μπορεί να αντιπαρατεθεί στο βίωμα;
Πριν από λίγα χρόνια, σε μια συζήτηση στη Θεολογική Ακαδημία της Μητροπόλεως Δημητριάδος που αναφέρει η Βασιλική, πολλοί διανοούμενοι θεολόγοι, εν οις κι ο Γιανναράς, έκλαιγαν την κρίση των θεσμών της Εκκλησίας όπως την έχουν στο μυαλό τους, σαν χαροκαμένες χήρες. Σηκώθηκε τότε ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος και είπε ότι εφόσον υπάρχουν ο άγιος Μάξιμος ο ομολογητής κι ο π. Πορφύριος, δεν υπάρχει καμιά τέτοια κρίση. Έχω γνωρίσει τον π. Πορφύριο, τον π. Παΐσιο κι άλλους σύγχρονους αγίους. Μόνο με το βλέμμα τους σε ειρήνευαν. Απαντούσαν στα πιο μύχια της καρδιάς σου πριν να θέσεις τις ερωτήσεις. Έβλεπαν πράγματα που συνέβαιναν μακριά. Προέβλεψαν την ζωή μου όπως θα ήταν δεκαετίες μετά. Γι’ αυτό μιλώ για βίωμα, γιατί έζησα υπερφυσικά πράγματα κοντά τους. (Και τώρα γνωρίζω κάποιον, συνομίληκό μου, που κινείται στο ίδιο κύμα.)
Ο μακαρίτης φίλος μου Νίκος Πεντζίκης έλεγε ότι η Ελλάδα εξάγει αγίους και θαύματα. Αυτά έχουμε να επιδείξουμε οι ταλαίπωροι Νεοέλληνες. Χάρη σ’ αυτούς τους αγίους κρατιόμαστε στη ζωή ως λαός. Και γι’ αυτό είναι άκομψο να μιλάμε για κρίση ταυτότητας.
Όσο για το όραμα του Ρήγα, νομίζω απάντησα στο προηγούμενο post, γράφοντας ότι οι καιροί δεν ήταν ώριμοι για επανάσταση.
Με όλο το σεβασμό στού καθενός την άποψη, αφού "εκκλησία είμαστε όλοι μας" κατα τον ανώνυμο φίλο, τότε δεν μπορεί να απαντάμε στα περί κρίσης στην εκκλησία μας επικαλούμενοι τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, τον π. Πορφύριο και τον χιλιοταλαιπωρημένο απο τίς ευσεβιστικές αναγνώσεις των φανατικών, Γέροντα Παϊσιο. Η εκκλησία μας δεν είναι οι δέκα άγιοι και οι άλλοι πέντε γεροντάδες, είμαστε, λέμε, όλοι μας. Και όπως οταν αγαπάμε ενα σώμα δικό μας το φροντίζουμε, το εξετάζουμε να δούμε απο τι πάσχει, γιατί πονάει, που είναι ο καρκίνος και αν είναι αντιμετωπίσιμος, έτσι πρέπει να κάνουμε και με την εκκλησία αν την αγαπάμε. Να λέμε "όλα είναι εντάξει, κρίση δεν υπάρχει, το βίωμα του καθενός μετράει", μπερδεύει πολύ την κατάσταση και δεν βοηθάει στην ίαση. Η εκκλησία κρατάει μια πολύ σκληρή στάση απέναντι στην κοινωνία και τα πραγματικά της προβλήματα, ενώ ο κόσμος, το ποίμνιο, συνεχίζει να την αγαπάει και να την σέβεται σαν την μάννα του. Η μάννα όμως έχει σκλυρήνει, όλο λογαριασμούς κρατάει, αγοράζει, πουλάει, νοικιάζει, κάνει εξώσεις, διορίζει, αφορίζει, απαγορεύει και, βεβαίως, λειτουργεί. Δεν είναι λαϊκισμός να σημειώσει κανείς οτι η θέα των εκκλησιαστικών αυτοκινήτων με τα φυμέ τζάμια (γιατί, για να μήν βλέπει ο λαός τον Δεσπότη;) έξω απο τίς Μητροπόλεις, τα βυζαντινοπρεπή τάχα μου αρχονταρίκια σ΄όλες αυτές τις νεόπλουτες Μονές που πουλάνε οτι (ιεροπρεπές) μπορεί να φτανταστεί κανείς δυό βήματα απ΄το ιερό, το ύφος των Ιεραρχών όταν μιλάνε στις τηλεοράσεις αλλά και τα σκάνδαλα συνδιασμένα με την αναμφισβήτητη χρηματολαγνεία που απο την ένταξή μας στην ΕΕ και το καινούργιο κόλπο της απορρόφησης κονδυλίων απο τούς κουτόφραγκους,λυπάμαι, όλα αυτά και άλλα πολλά δεν είναι "λαϊκισμός" να καταγρλαφονται, είναι αντίθετα δείγματα καθόλου ενθαρυντικά. Η όλη εικόνα όπως στ΄αλήθεια ΕΙΝΑΙ, απωθεί και προβληματίζει. Τα μεν "παιδιά της εκκλησίας" πάνε και βάζουν στο παγκάρι ένα κέρμα κι΄ανάβουν το κεράκι τους κι΄αγοράζουν βίους αγίων και βίους γερόντων και "είπεν ο γέρων" και εικονισματάκια και κομποσκοινάκια και θυμιάματα και λαδάκι απ΄τα εικονίσματα και ζωγραφισμένο μπουκαλάκι για τον αγιασμό και, καί, καί. Η δε μάννα αποθησαυρίζει, κάνει κάτι συσσίτια, αναστηλώνει, χτίζει, αγιογραφεί και επι της ουσίας δεν έχει τίποτα να πεί. Κακά τα ψέμματα, μην κλείνουμε τα μάτια μας και λέμε "μιά χαρά είναι η μαμά" την ώρα που η μαμά έχει προχωρήσει σε τρείς μεταστάσεις. Δεν είναι ούτε σωστό, ούτε δίκαιο, ούτε αντάξιο της πίστης μας να κάνουμε οτι δεν καταλαβαίνουμε. Βέβαια, τόγραψα και στο δικό μου μπλόγκ, τό επαναλαμβάνω και εδώ ― τίποτα απ΄όλ΄αυτά δεν επεμβαίνει στην προσωπική μου σχέση με τον ουρανό ή με την τάση της ψυχής μου να ενωθεί με τον θεό. Αλλά στην κοινωνία που ζώ πολύ λυπάμαι που δεν βλέπει η εκκλησία πόσο πλουτίζουνε τον κόσμο μας άνθρωποι σαν τον Ράμφο και σαν τον Γιανναρά και πολλοί άλλοι συνάνθρωποί μας με αγωνίες ουσίας και νοήματος. Δίνουνε την ψυχή τους αυτοί οι άνθρωποι και θάπρεπε να τούς αγαπάει η εκκλησία και να τούς υποστηρίζει ακόμα και στα λάθη τους. Οχι να λειτουργούν "κυκλώματα" παραεκκλησιαστικά και να παρεμποδίζουν εκδηλώσεις και παρουσιάσεις βιβλίων. Είναι ντροπή αυτά τα πράγματα. Αυτούς τους παραεκκλησιαστικούς πρέπει πρώτ΄απ΄όλα να δαχτυλοδείξει η εκκλησία και να τούς απομονώσει, αυτούς τούς άθλιους φανατικούς, τούς τυφλωμένους όχι απο αγάπη όπως ο π.Παϊσιος ή ο π. Πορφύριος ή ο άλλος, ο συνομίληκος του ανωνύμου φίλου, αλλά από αμορφωσιά, πείσμα, φανατισμό και εκ του ασφαλούς "μαχητικότητα". Τελικά τι λέω; Οτι επειδή αγαπώ την εκκλησία θέλω να δεί τον εαυτό της όπως πραγματικά είναι και όχι όπως νομίζει οτι είναι. Και όταν δεί αυτήν την σκληρή μορφή με το φουσκωμένο πορτοφόλι να μην τρομάξει γιατί η ίδια μας διδάσκει αυτογνωσία και πίστη. Οτι σκοτεινό φανερώνεται γίνεται φώς - κάπως έτσι δεν το λέει και ο απόστολος Πάυλος;
Θα ξεκινήσω από την καίρια, κατά τη γνώμη μου, παρατήρηση του "Προσώπου" και θα απαντήσω και στον ανώνυμο ότι ναι μεν εκκλησία είμαστε όλοι μας, αλλά καλώς ή κακώς τις μεταφυσικές μας αγωνίες τις ακουμπάμε σε συγκεκριμένα πρόσωπα και απόψεις, είτε αυτά αναφέρονται στο παρόν, είτε στο παρελθόν. Και δυστυχώς, εδώ κολλάει το δυστυχώς για μένα, διαιωνίζουμε έτσι, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, την άγνοια και την προκατάληψη που δεν προάγει ούτε τη δική μας περιπέτεια, ούτε την αναζωογόνηση της παράδοσης. Αν κάποιος δυσπιστεί σε αυτό ας κοιτάξει, ένα παράδειγμα αναφέρω, στα σχόλια του προτελευταίου, περί έρωτα, post του Νίκου Δήμου και θα καταλάβει τι εννοώ.
Με αφορμή λοιπόν τη θεολογική έννοια του αυτεξούσιου που διαφυλάχθηκε στο πέρασμα τόσων αιώνων αλλά σήμερα αγνοείται μάλλον από τους πνευματικούς ταγούς της ορθοδοξίας, το καίριο αίτημα περί αυτοσυνείδησης του Ράμφου, καθώς και την εμπειρία που όλοι πια έχουμε από τα blogs, ας τολμήσουμε την αυθυπέρβαση, επικοινωνώντας όσα ο καθένας γνωρίζει και ας αναμορφώσουμε, σε μια συνεχή διαλεκτική πορεία τον κόσμο αναμορφώνοντας τον εαυτό μας.
ΥΓ1. Νομίζω αγαπητέ ανώνυμε ότι παρέχουμε κακές υπηρεσίες και στην εκκλησία και στον εαυτό μας όταν εμπλεκόμαστε σε μανιχαϊκές διευθετήσεις, παραγνωρίζοντας τη σημερινή επιστημονική αλήθεια. Όσον αφορά στο Ρήγα απάντησα, όχι με βάση το αποδεκτό ερώτημα περί του ανώριμου της επανάστασης, αλλά με βάση την επιχειρούμενη προσπάθεια αποκήρυξης της Διαφωτιστικής ιδεολογίας από την επίσημη, επαναλαμβάνω εκκλησία εξαιτίας των εθνικιστικών της προεκτάσεων.
ΥΓ2. Η θεολογική μας παράδοση, τόσο απαραίτητη στο σήμερα που βιώνουμε μια πρωτοφανή έλλειψη σημείων αναφοράς, δεν είναι το μόνο που επιβάλλεται να επαναπροσδιορίσουμε. Η ιστορία μας, χωρίς παραμορφωτικούς εθνικιστικούς φακούς, η τέχνη (ποίηση, μουσική δημιουργία, θέατρο, κινηματογράφος, πεζογραφία) είναι θέματα ορθάνοιχτα που μας καλούν να ενώσουμε τις φωνές μας, υπερβαίνοντας την ευτέλεια που μας σερβίρουν με το επιχείρημα του μαζικού.
Αγαπητοί pico και πρόσωπο, νομίζω ότι εν πολλοίς συμφωνούμε. Καταλαβαίνω πόσο πληγώνονται κάποιοι από όσα αναφέρετε, όσα οι ίδιοι αντιμετωπίζουν ή όσα συνήθως προβάλλουν τα ΜΜΕ από όχι και τόσο καθαρά κίνητρα.
Όμως αυτά είναι μόνο η επιφάνεια. Υπάρχουν άλλες δυνάμεις στο υπέδαφος που μας κάνουν να ελπίζουμε. Έγραψα στο προηγούμενο σχόλιο ότι «Εκκλησία είμαστε όλοι μας, ζωντανοί και πεθαμένοι». Κι ευτυχώς οι πεθαμένοι είναι απείρως περισσότεροι από εμάς τους ταλαίπωρους τους ζωντανούς. Κι είναι κι ο Χριστός κι η Παναγία κι οι άγιοι μέσα στην Εκκλησία. Κι αυτοί μας συντηρούν, μας βοηθούν, επεμβαίνουν ποικιλοτρόπως στη ζωή μας. Κι Εκκλησία, εκτός από τους ιεράρχες (που στο μυαλό των περισσότερων μ’ αυτούς την ταυτίζουν) είναι κι οι απλοί κληρικοί ή λαϊκοί που αγωνίζονται, αγιάζουν εαυτούς και βοηθούν τους πλησίον με έργα και λόγια, με την πράξη και τη σιωπή τους. Δεν εθελοτυφλώ λοιπόν όταν γράφω εναντίον της γκρίνιας και της μιζέριας στα «εκκλησιαστικά».
Κι όταν έγραψα για βίωμα, το αντιπαρέθεσα στις περίτεχνες και μίζερες διανοητικές ακροβασίες των διανοουμένων. Θέλησα να πω: εφόσον η Εκκλησία, μέσα σ’ όλη αυτήν την κατάσταση που περιγράφετε (ας αυξάνονται και τα ζιζάνια μαζί με το στάρι. Για όλα έχει ευλογία) παράγει μορφές σαν τον π. Πορφύριο, δεν υπάρχει πρόφαση για γκρίνιες. Αυτό νομίζω ότι βγαίνει κι από τα γραφόμενα του προσώπου στο blog του.
Η επιστήμη αντιμετωπίζει τις ανάγκες της εδώ ζωής μας. Πολλά όμως από αυτά που παρουσιάζονται ως επιστημονικές αλήθειες είναι ψεύδη. Και στην επιστήμη της Ιστορίας πολλές φορές «αλήθειες» είναι απλώς οι προβολές στο παρελθόν των σημερινών καταστάσεων και της επικρατούσας ιδεολογίας. Κι όλα παίζονται στην επιστήμη: «Λόγω παλαίει πας λόγος». Θεωρίες πάνε κι έρχονται. Είναι μανιχαϊστικές αυτές οι απόψεις μου;
Είναι όμως ανοησία να χρησιμοποιούμε επιστημονικά πορίσματα για να βρούμε ή να προσεγγίσουμε τον Θεό. Γιατί Αυτός είναι άκτιστος, έξω από τον κόσμο μας, κάτι που μας ξεπερνά σε όλα τα επίπεδα. Αυτός αποκαλύπτεται σε μας. Ενώ εμείς, με τις δυνάμεις μας, είναι αδύνατο να Τον βρούμε. Και βοηθοί μας στην αναζήτησή Του, όπως λένε οι Πατέρες, είναι οι «πάσχοντες τα θεία και ου διανοούμενοι».
Συμφωνώ με το ότι πολλά έχουμε να επαναπροσδιορίσουμε. Αρκεί να είμαστε αληθινοί, τίμιοι με τον Θεό, τους εαυτούς μας και τους άλλους.
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία. Ζητώ συγγνώμη αν σας στενοχώρησα. Καλό Πάσχα!
Νομίζω ότι όλοι οι συμμετέχοντες, μέχρι αυτή την ώρα τουλάχιστον, στο διάλογο κατέθεσαν τις απόψεις τους μεν αλλά με ειλικρίνεια και καλόπιστη διάθεση δε, όπως φαίνεται και από το επίπεδο που κρατήθηκε κατά την επικοινωνία. Επομένως καμμία στενάχωρη διάθεση. Ζήτημα κατάχρησης χώρου δεν τίθεται επίσης.
Τώρα όσον αφορά στο προκείμενο. Η επιστήμη είναι αυτοδιαψευόμενη προφητεία, σύμφωνα με το κριτήριο διαψευσιμότητας που όρισε ο Popper. Αυτό σημαίνει ότι διατηρούμε σε ισχύ μια θεωρία μέχρι αυτή να διαψευστεί. Υπάρχει πιο κρυστάλλινη άποψη από αυτή;
Στις λεγόμενες κοινωνικές επιστήμες τώρα, όπου τα φαινόμενα δεν μπορούν να απομονωθούν για να παρατηρηθούν και να επαληθευτούν στο μέλλον μέχρι να διαψευστούν, μια βασική έννοια αφορά στην κατανόησή τους, σύμφωνα με το αίτημα του καντιανού φιλόσοφου Dilthey. Αυτό το αίτημα βρίσκει την αρτιότερη έκφρασή του στους Βεμπεριανούς ιδεότυπους. Οι μαρξιστές αντίστοιχα υποστηρίζουν ότι υπάρχει ένα ξεκάθαρο πρότυπο με βάση το οποίο οι παραγωγικές δυνάμεις καθορίζουν τις παραγωγικές σχέσεις και με τον τρόπο αυτό ερμηνεύουν το παρελθόν και προβλέπουν το μέλλον. Ανέφερα δυο μεθοδολογικές κατευθύνσεις ιστορικής αποτίμησης, απλά για να τονίσω ότι ειδικά στις κοινωνικές επιστήμες η ερμηνεία των φαινομένων τροφοδοτείται και από την επικρατούσα ιδεολογία, καθώς το έδαφος ερμηνείας δεν είναι τόσο στέρεο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ακόμα και έτσι δεν έχουμε τη δυνατότητα να επαναπροσδιορίζουμε τα πράγματα. Ο μανιχαϊκός εγκλωβισμός λοιπόν προκύπτει όταν στο ιδεολόγημα της απόλυτα "κακής" εκκλησίας, προβάλουμε το ιδεολόγημα της απόλυτα "καλής" εκκλησίας, η οποία αρνήθηκε την επανάσταση γιατί δεν ήταν ώριμες οι συνθήκες. Αυτό κι αν είναι προβολή μεταγενέστερων ιδεολογημάτων στο παρελθόν!! Και το πραγματικό πρόβλημα βρίσκεται στο ότι με αυτό τον τρόπο πριμοδοτούμε τις επιφανειακές δυνάμεις που περιγράφεις και ενδεχομένως ακυρώνουμε τις αφανείς που αγωνίζονται να αποκτήσουν λόγο.
Σχετικά τώρα με το ζήτημα της πίστης, εκκινώντας από τον αποφατικό τρόπο προσέγγισης του Θεού, δηλαδή την αδυναμία λεκτικού προσδιορισμού του, σαφώς και είναι ζήτημα θέλησης που υπερβαίνει τα όρια του ανθρώπινου νοείν. Όμως πλάι στην αποφατική, υπάρχει η καταφατική προσέγγιση, ο θεός είναι παντοδύναμος, πανάγαθος κλπ. καθώς και ο συνδυασμός αποφατικού, καταφατικού. Επίσης, και κλείνω με αυτό, το κατ΄εικόνα του ανθρώπου στη σχέση του με το Θεό, αφορά στο Λόγο και την ελεύθερη βούληση. Αυτό γιατί κάποιοι εννοούν να το λησμονούμε;
Αν και αρκετά άρρωστη ελπίζω πως ο πυρετός δεν θα μου θολώσει τον νου.
Η κουβέντα προχώρησε πολύ και ξεκαθαρίστηκαν αρκετά πράγματα.
Βεβαίως εκκλησία είμαστε όλοι μας και αυτό μάλλον δεν το ξεχνούμε εμείς οι λαϊκοί, αλλά οι υψηλής βαθμίδας κληρικοί. Όπως έλεγε παλιά ο Χάρυ Κλιν, μερικοί τι να κάνουμε είναι πιο ίσοι από τους ίσους.
Ας ξεχωρίσουμε τρία πράγματα: την βιωμάτική προσέγγιση του καθενός μας, την διανοητική προσέγγιση των διανοητών, και το θεσμικό σύστημα της Εκκλησίας.
Το πώς βρίσκει καθένας μας τον δρόμο του είναι προσωπικό ζήτημα και όχι συζητήσιμο ούτε διαπραγματεύσιμο νομίζω.
Το πώς διαπραγματεύονται τα εκκλησιαστικά και θρησκειολογικά ζητήματα οι διανοητές, είναι αντικείμενο συζητήσεων και πολλά μπορούν να ειπωθούν. Και δεν είναι μόνο ο Γιανναράς και ο Ράμφος που ήδη έχουν πολλά προσφέρει, με όποιες παρασπονδίες και όποια λάθη. Είναι και πολλοί νέοι θεολόγοι που αυτή τη στιγμή ξεχωρίζουν. Για μένα το :"Καταφύγιο ιδεών" του Γιανναρά ήταν το εφαλτήριο για να ξεμπλέξω μια για πάντα από τις παρεκκλησιαστικές οργανώσεις που ανέκαθεν σιχαινόμουν χωρίς να ξέρω γιατί και με υποχρέωναν οι γονείς μου να πηγαίνω.
Στη δημόσια θέα εκτίθενται οι λόγοι των συγγραφέων, δημόσιες συζητήσεις προκαλούν και αυτό είναι γόνιμο και ωφέλιμο. Το να τους κόβουν παρεκκλησιαστικά, αχ, Πρόσωπο, και εκκλησιαστικά δυστυχώς, κυκλώματα είναι απλώς αντιορθόδοξο.
Τέλος, όσο η Εκκλησία που είμαστε αποτελεί και Θεσμό, θα την κρίνουμε σαν τέτοιο και θα βλέπουμε το απαρχαιωμένο της σύστημα που τρέφει τους Μητροπολίτες με τις υπερεξουσίες τους και συνθλίβει συχνά τους υποτελείς και ανήμπορους κληρικούς, εκμεταλλεύεται τους λαϊκούς.
Δεν είναι δυνατόν να φοβούνται να μιλησουν οι κληρικοί, δεν ειναι δυνατόν να δημοσιεύον κάποιοι ταλαντούχοι απ' αυτούς εξαιρετικά κείμενα σε έντυπα ανωνύμως, επειδή φοβούνται να μην εκδιωχθούν από τον Δεσπότη τους.
Φίλος μοναχός προχθές μου περιέγραφε τι σοκ έπαθαν έπισκεπτόμενοι τις εκκλησίες της Φιλανδίας στις οποίες δεν υπήρχε Θρόνος για τον Δεσπότη.
Να πω κι εγώ για αυτό που έζησα στην Βηρυττό; Που περνάς βράδυ και βλέπεις φως στο σπίτι του Δεσπότη και χτυπάς και μια αγκαλιά σε υποδέχεται γεμάτη αγάπη; Τα έχουμε δει αυτά στην Ελλαδική Εκκλησία; Εγώ το έζησα μόνο με τον συγχωρεμένο ΑΝτώνιο Σιατίστης που ξεχώριζε.
Δεν θα επεκταθώ άλλο. Να μη φοβόμαστε να συζητάμε και να τοποθετούμαστε κι ας αναιρεθούμε. Καλό Πάσχα και από μένα σε όλους!
Κι΄απο μένα Καλό Πάσχα σε όλους. ΚΙ΄άν στεναχώρεσα κανέναν με τον θυμό που έξέφρασα, να με συγχωρέσει. Αυτά που είπαμε για την ώρα είναι αρκετά. Εχουμε τώρα να συγκεντρωθούμε, όσοι ενδιαφερόμαστε, στην εξέλιξη αυτής της εβδομάδας που είναι η είναι η ιερότερη του ενιαυτού και διδάσκει κάθε μέρα στην πράξη καινούργια μαθήματα. Καλό Πάσχα λοιπόν σε όλους, Καλή Ανάσταση. Και όσοι απο μας τηλεφωνιόμαστε θα τα πούμε και δια ζώσης!
Δημοσίευση σχολίου