ΑΦΟΡΜΗ Ο SCHILLER

Παίρνοντας αφορμή από τον εορτασμό της παγκόσμιας ημέρας ποίησης και τα όσα κατέθεσα στο προηγούμενο post θα θυμηθώ τον Γερμανό ρομαντικό ποιητή και φιλόσοφο Friedrich Schiller και το θρήνο της Δήμητρας από το ποίημα «Ελευσίνια Γιορτή».

«Πώς θα μπορούσα πάλι τον Άνθρωπο να βρω,
Αυτόν πού την εικόνα μας του δώσαμε,
Αυτόν πού τα ωραία καμωμένα μέλη του στον Όλυμπο ψηλά ανθίζουν;
Αυτόν πού να κατέχει του δώσαμε της γης τη θεϊκή αγκαλιά,
και αυτός άπατρις και ελεεινός τριγυρνά εδώ και εκεί στο ίδιο το βασίλειο του;»

Εδώ κρίνω απαραίτητο να ανοίξω μια παρένθεση σχετικά με τις φιλοσοφικές επιρροές του ποιητή. Ο Schiller (1759-1805) είναι ο πρώτος μεγάλος ποιητής του ρομαντικού κινήματος που ξεκινά από το Rousseau και τη θέση του περί «ευγενικού άγριου», ο οποίος εξέρχεται, με ελεύθερη βούληση, από τη ζωώδη κατάσταση και συγκροτεί πολιτισμό μέσω της δεσμευτικής απόφασης του Κοινωνικού Συμβολαίου. Το Κοινωνικό Συμβόλαιο σαν προϊόν εκούσιας σύμβασης είναι αυτό που διασφαλίζει τις αρχές του Δικαίου στις οργανωμένες κοινωνίες προάγοντας την έννοια του ηθικού προσώπου. Παντρεύοντας τη βασική θέση του Ρομαντισμού με την Καντιανή θέση του τελικού Φυσικού σκοπού που οδηγεί στην ηθικοποίηση του ανθρώπου, ο Schiller ολοκληρώνει τη φιλοσοφική του θεώρηση με την έννοια του Ωραίου. Το Ωραίο όπως αποτυπώνεται στην Τέχνη βρίσκεται στο ενδιάμεσο της διαδρομής που εκκινεί από το ευχάριστο και καταλήγει στο Αγαθό. Ο χαρακτήρας της Τέχνης είναι παιδευτικός, σε αντιστοιχία προς τον Καντιανό Λόγο, στην ιστορική προοπτική τελείωσης του ανθρώπου στο «Αγαθό».
Έχοντας αυτά κατά νου, πιστεύω ότι μπορούμε να αποτιμήσουμε ακριβέστερα αυτή την εξαιρετικά επίκαιρη, κατά τη γνώμη μου, κραυγή αγωνίας που απευθύνει ο Schiller, με τη φωνή της Δήμητρας, προς τον Άνθρωπο της εποχής του και να αναρωτηθούμε, μεταφερόμενοι στο σήμερα πια, κατά πόσο η καταναλωτική απληστία, αυτή η κοντόφθαλμη λογική που δεν αναγνωρίζει καμία δέσμευση πέρα από την προσωπική ευδαιμονία, προάγει την ηθική και διανοητική ολοκλήρωση του ανθρώπου. Το σύγχρονο παγκόσμιο χωριό μεθυσμένο από την τεχνολογική υπεροπλία του Δυτικού πολιτισμού, έχοντας απωλέσει προ πολλού κάθε αίσθημα δικαίου, καλπάζει ολοταχώς προς τον αφανισμό του!