Ο FREUD, Ο EDUART & ΟΙ ΑΛΛΟΙ

Αυτές τις μέρες «άνοιξε» μια πολλή ενδιαφέρουσα συζήτηση περί ψυχανάλυσης, σαν αδήριτη ανάγκη ενδοσκοπικής καταβύθισης με σκοπό την ενοποίηση των σκόρπιων θραυσμάτων της ψυχικής ζωής. Αναγνωρίζοντας σε όλη αυτή την ιστορία κάτι από μένα, πως αλλιώς να κατανοήσουμε άραγε τον κόσμο που μας περιβάλλει, συναντήθηκα χτες βράδυ, σε μια «περίεργη» για μένα συγκυρία και αφού μεσολάβησε μια αναβολή, με τον «Eduart» την καλή ταινία της Αγγελικής Αντωνίου. Για να σας βάλω λίγο στο πνεύμα η ταινία αναφέρεται στο συγκλονιστικό διπλό οδοιπορικό ενός νεαρού Αλβανού λαθρομετανάστη από την Αλβανία στην Ελλάδα και τούμπαλιν. Σε αυτή τη διπλή διαδρομή το αρχικό όνειρο του ροκ σταρ μετουσιώνεται στο φόνο ενός μεσήλικα ομοφυλόφιλου με σκοπό τη ληστεία. Η καθοδική διαδρομή της αμαρτίας, σε μια ντοστογιεφσκικής έμπνευσης σενάριο από αυτά που μόνο η ζωή ξέρει να σκαρώνει (η ταινία βασίζεται σε πραγματικά περιστατικά), ακολουθείται από την ανοδική της εξιλέωσης. Έτσι η επιστροφή του στην Αλβανία και ο εγκλεισμός του στις φυλακές, για άσχετο με το φόνο λόγο, συνοδεύεται από μια σταδιακή ψυχολογική μεταστροφή, που καταλήγει πίσω στην Ελλάδα και την οικιοθελή του παράδοση στις αρχές για το φόνο που διέπραξε ένα χρόνο πριν.
Πώς συνδέονται αυτές οι δυο φαινομενικά άσχετες μεταξύ τους ιστορίες στο, έτσι και αλλιώς, διεστραμμένο μου μυαλό; Σκέφτομαι πως η ψυχανάλυση, παράλληλα με την επαναστατική πράξη επαναφοράς στο προσκήνιο της ιστορίας των άλογων στοιχείων του ανθρώπινου ψυχισμού, οδήγησε στις έσχατές τις συνέπειες τη φιλοσοφική αντίληψη περί εγωιστικού ανθρώπου, μέσω μιας καταβύθισης που πολλές φορές κινδυνεύει να καταλήξει ομφαλοσκοπική. Απέναντι στην αναγνώριση της εγωιστικής προδιάθεσης σαν συστατικό χαρακτηριστικό του ανθρώπινου ψυχισμού έχουν συνταχθεί πολλά ρεύματα φιλοσοφικής σκέψης. Αρκεί να θυμηθούμε ότι ο εμπνευστής του οικονομικού Φιλελευθερισμού Adam Smith πρεσβεύει στο ηθικό πεδίο, παράλληλα με την αγορά του ελεύθερου ανταγωνισμού, την ενοποιητική αρχή της «ηθικής αίσθησης». Τι θέλω να πω με όλα αυτά; Αναστοχαστική διάθεση οπωσδήποτε ναι, αλλά χωρίς να χάνουμε από το βλέμμα μας την, έτσι κι αλλιώς κουτσουρεμένη από την καταναλωτική ιδιώτευση, κοινωνική μας διάσταση. Μέσω αυτής μπορούμε να απαλύνουμε τη συγκρουσιακή σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στις εσωτερικευμένες κοινωνικές αρχές (υπερεγώ) και τις επιθυμητικές μας ενορμήσεις (προεγώ), οικοδομώντας την πολυπόθητη στέρεη προσωπικότητα. Φαντάζομαι ότι όλοι αναγνωρίζουμε σήμερα τις παρενέργειες αυτού του είδους ατελούς συμπεριφοράς, όχι μόνο στο επίπεδο των διαπροσωπικών και των ευρύτερων κοινωνικών σχέσεων, αλλά και στη σχέση του ανθρώπου εν γένει, με το φυσικό του περιβάλλον. Και φυσικά ο πόνος, για να ξαναγυρίσω στη θεματολογία της ταινίας, είναι ένα από τα σχολεία σφυρηλάτησης της κοινωνικής μας ταυτότητας.
Κλείνω, ενθυμούμενος τον Pablo Nerouda: «πιο πλατύς χώρος από τον πόνο δεν υπάρχει - κι’ άλλο σύμπαν από αυτό που αιμορραγεί δεν υπάρχει».