Σε προηγούμενο post και με αφορμή την πυρκαγιά στην Πάρνηθα αναφέρθηκα στην χρησιμοθηρική ηθική στάση του σύγχρονου ανθρώπου, η οποία, καθώς εμβαπτίζεται στην μεταπολεμική κουλτούρα καταναλωτικής ευδαιμονίας, δεν αναγνωρίζει κανένα αίσθημα φυσικοκοινωνικής ευθύνης. Για να είναι πιο ολοκληρωμένη η θεωρητική εικόνα έχει ενδιαφέρον να ασχοληθούμε λίγο με τον Μαρκήσιο ντε Σάντ επιφανή εκπρόσωπο του ηθικού μηδενισμού στη «μακρινή» εποχή του Διαφωτισμού.
Ο φιλόσοφος De Sade εκκινώντας από τη Διαφωτιστική θέση ότι ο άνθρωπος είναι Φύση θεωρεί τα πάθη ως την κινητήρια δύναμη της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η πρώτη εντολή της Φύσης προς τον άνθρωπο αφορά στην αυτοσυντήρησή του, δηλαδή στην αδιάκοπη επιδίωξη της ευτυχίας και της ηδονής. Η ηδονή γίνεται ολότελα αισθητή στο μέτρο που αντιδιαστέλλεται προς τον πόνο των άλλων κατοχυρώνοντας τη θέση ισχύος των κατεχόντων ενάντια στους κατεχόμενους. Αντίστοιχα η αυτοσυντήρηση δε σημαίνει τίποτε λιγότερο από αυτοδιεύρυνση από τη στιγμή που οτιδήποτε ζωντανό δεν μπορεί να αυτοσυντηρηθεί μακροπρόθεσμα χωρίς συνεχή ανάπτυξη. Αν η ίδια η Φύση πρέπει να αφανίσει τα πιο αδύναμα μέλη της για να αυτοσυντηρηθεί και αν, έτσι, το Δίκαιο του ισχυρότερου γίνεται το μύχιο Δίκαιό της, τότε είναι ωφέλιμα μονάχα τα άτομα που αισθάνονται και ασκούν την αυτοσυντήρηση ως επίταση της ισχύος τους. Το Θετικό Δίκαιο και ο Νόμος γεννιούνται από την αντίληψη του γενικού καλού που επιβάλλει την παραίτηση από την ολοκληρωτική ικανοποίηση των ατομικών ορμών. Αντίστοιχα η «ανθρωπιά» γεννιέται από το φόβο και τον εγωϊσμό του αδύνατου. Ο ισχυρότερος αποδέχεται αυτά τα παιχνίδια προς χάριν μιας επίπλαστης κοινωνικής συνοχής στο βαθμό που αναγνωρίζει ότι μπορεί να παραβιάσει τον συμφωνημένο Νόμο οποιαδήποτε στιγμή το θελήσει. Το γεγονός ότι και οι «κακοί» φέρονται ενάρετα, όταν το απαιτεί το συμφέρον τους, αποτελεί ατράνταχτη απόδειξη της καταγωγής της Ηθικής όχι από τη Φύση, αλλά από την στάθμιση του προσωπικού συμφέροντος στην οποία προβαίνει η νόηση ως ευσυνείδητος εκτελεστής των επιταγών της Φύσης. Αν η νόηση διαπιστώσει ότι η συμβατική ηθική στερεί από ένα πρόσωπο πολύ περισσότερη υπαρξιακή ικανοποίηση, δηλαδή ηδονή, από αυτή που του δίνει η κοινωνική συμβίωση τότε τον παρακινεί ν’ αποφασίσει το έγκλημα. Ο εγκληματίας εξεγειρόμενος ενάντια στην πλασματική, αλλά εξαιρετικά δραστική ιδέα του Θεού - τιμωρού μετατρέπεται σε εγγυητή της ομαλής εκδίπλωσης της φυσικής νομοτέλειας. Αναζητώντας περισσότερη ηδονή και ισχύ ο εγκληματικός Λόγος πραγματοποιεί συνδυασμούς ακατόρθωτους για την τυφλή φυσική νομοτέλεια, μολονότι η τελευταία ορίζει το πλαίσιο εντός του οποίου αναπτύσσεται η ζωή. Το μεγαλύτερο από όλα τα εγκλήματα, δηλαδή η ολοκληρωτική καταστροφή του ανθρώπινου γένους θα χάριζε στη Φύση και τη μεγαλύτερη δυνατότητα. Να σχεδιάσει και να πραγματώσει μια καινούργια δημιουργία...
Η σκέψη του Ντε Σάντ απογυμνωμένη από οποιοδήποτε εμπρόθετο ηθικό έρεισμα βρίσκεται σε αγαστή σύμπνοια με τη σύγχρονη φαντασιακή εικόνα του καταναλωτικού Υπερπρωταθλητή που δε γνωρίζει φραγμούς ως προς την απόλαυση που απολαμβάνει. Βέβαια, καθώς η κυρίαρχη Διαφήμιση δεν προσεγγίζει το finale grande που οραματίζεται ο φιλόσοφος μπορείτε να κρατήσετε μια πιο αισιόδοξη στάση απέναντι στα πράγματα...
Ο φιλόσοφος De Sade εκκινώντας από τη Διαφωτιστική θέση ότι ο άνθρωπος είναι Φύση θεωρεί τα πάθη ως την κινητήρια δύναμη της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η πρώτη εντολή της Φύσης προς τον άνθρωπο αφορά στην αυτοσυντήρησή του, δηλαδή στην αδιάκοπη επιδίωξη της ευτυχίας και της ηδονής. Η ηδονή γίνεται ολότελα αισθητή στο μέτρο που αντιδιαστέλλεται προς τον πόνο των άλλων κατοχυρώνοντας τη θέση ισχύος των κατεχόντων ενάντια στους κατεχόμενους. Αντίστοιχα η αυτοσυντήρηση δε σημαίνει τίποτε λιγότερο από αυτοδιεύρυνση από τη στιγμή που οτιδήποτε ζωντανό δεν μπορεί να αυτοσυντηρηθεί μακροπρόθεσμα χωρίς συνεχή ανάπτυξη. Αν η ίδια η Φύση πρέπει να αφανίσει τα πιο αδύναμα μέλη της για να αυτοσυντηρηθεί και αν, έτσι, το Δίκαιο του ισχυρότερου γίνεται το μύχιο Δίκαιό της, τότε είναι ωφέλιμα μονάχα τα άτομα που αισθάνονται και ασκούν την αυτοσυντήρηση ως επίταση της ισχύος τους. Το Θετικό Δίκαιο και ο Νόμος γεννιούνται από την αντίληψη του γενικού καλού που επιβάλλει την παραίτηση από την ολοκληρωτική ικανοποίηση των ατομικών ορμών. Αντίστοιχα η «ανθρωπιά» γεννιέται από το φόβο και τον εγωϊσμό του αδύνατου. Ο ισχυρότερος αποδέχεται αυτά τα παιχνίδια προς χάριν μιας επίπλαστης κοινωνικής συνοχής στο βαθμό που αναγνωρίζει ότι μπορεί να παραβιάσει τον συμφωνημένο Νόμο οποιαδήποτε στιγμή το θελήσει. Το γεγονός ότι και οι «κακοί» φέρονται ενάρετα, όταν το απαιτεί το συμφέρον τους, αποτελεί ατράνταχτη απόδειξη της καταγωγής της Ηθικής όχι από τη Φύση, αλλά από την στάθμιση του προσωπικού συμφέροντος στην οποία προβαίνει η νόηση ως ευσυνείδητος εκτελεστής των επιταγών της Φύσης. Αν η νόηση διαπιστώσει ότι η συμβατική ηθική στερεί από ένα πρόσωπο πολύ περισσότερη υπαρξιακή ικανοποίηση, δηλαδή ηδονή, από αυτή που του δίνει η κοινωνική συμβίωση τότε τον παρακινεί ν’ αποφασίσει το έγκλημα. Ο εγκληματίας εξεγειρόμενος ενάντια στην πλασματική, αλλά εξαιρετικά δραστική ιδέα του Θεού - τιμωρού μετατρέπεται σε εγγυητή της ομαλής εκδίπλωσης της φυσικής νομοτέλειας. Αναζητώντας περισσότερη ηδονή και ισχύ ο εγκληματικός Λόγος πραγματοποιεί συνδυασμούς ακατόρθωτους για την τυφλή φυσική νομοτέλεια, μολονότι η τελευταία ορίζει το πλαίσιο εντός του οποίου αναπτύσσεται η ζωή. Το μεγαλύτερο από όλα τα εγκλήματα, δηλαδή η ολοκληρωτική καταστροφή του ανθρώπινου γένους θα χάριζε στη Φύση και τη μεγαλύτερη δυνατότητα. Να σχεδιάσει και να πραγματώσει μια καινούργια δημιουργία...
Η σκέψη του Ντε Σάντ απογυμνωμένη από οποιοδήποτε εμπρόθετο ηθικό έρεισμα βρίσκεται σε αγαστή σύμπνοια με τη σύγχρονη φαντασιακή εικόνα του καταναλωτικού Υπερπρωταθλητή που δε γνωρίζει φραγμούς ως προς την απόλαυση που απολαμβάνει. Βέβαια, καθώς η κυρίαρχη Διαφήμιση δεν προσεγγίζει το finale grande που οραματίζεται ο φιλόσοφος μπορείτε να κρατήσετε μια πιο αισιόδοξη στάση απέναντι στα πράγματα...
8 σχόλια:
Marquis de Abraham said:
O ευγενής μα διόλου ευγενικός συνάδελφος de Sade ήταν αυτός που έκανε πρώτος συστηματική χρήση της λέξης ''ελευθεριακός'' (libertin). Πιο πριν από αυτόν η ίδια λέξη σήμαινε τον άνθρωπο που ζούσε ελεύθερα. Μετά από αυτόν σημαίνει ακόλαστος.
Σήμερα γίνεται μια μεταγγραφή της ίδιας λέξης σε ''liberal'' προκειμένου να οριστούν οι αξίες των οπαδών του νεοφιλελευθερισμού. Καμία σχέση φυσικά.
Ο Μarquis de Sade ζούσε σε μια υποκριτική κοινωνία η οποία ανατράπηκε από μια επανάσταση και, γρήγορα είδε πως και αυτή η επανάσταση απλά μετατόπιζε το πρόβλημα.
Ποιό είναι το πρόβλημα;
Η ολοκληρωτική διαστροφή του ανθρώπινου ζώου μέσα από την ηθική.
Ο κοινωνικός Δαρβινισμός ( το δίκαιο του ισχυρότερου και η επιβολή του στον αδύνατο μέσα από τον πόνο) ερμηνεύει μόνο ένα μέρος από το έργο του συναδέλφου μου. Υπάρχουν μέσα στην δουλειά του πολλαπλές αριστουργηματικές περιπτώσεις χαρακτήρων που προσφέρθηκαν οικειοθελώς και αυτοβούλως στον εξοπλισμό του εραστή καταστροφέα απελευθερωτή.
:-))))
Την καλημέρα μου!
Marquis de Abraham...δεν μπορώ παρά να υποβάλω τα σέβη μου τόσο για τον τίτλο που φέρεις όσο και για αυτά που καταθέτεις σχετικά με το κίνημα των λιμπερτίνων.
Βέβαια οφείλω να σου ομολογήσω ότι με εκφράζει ιδιοσυγκρασιακά περισσότερο, η ελευθεριάζουσα, πιο light εκδοχή, που πρεσβεύει ο ιππότης Ντε Σεϊνγκάλντ, ή επί το γνωστότερο Τζιάκομο Καζανόβα.
Τώρα σχετικά με το ζήτημα της ηθικής υπόστασης του ανθρώπου, οι Διαφωτιστές είχαν επίγνωση του ηθικού μηδενισμού που επικρεμόταν πάνω από τα κεφάλια τους, από τη στιγμή που απεργάζονται το γκέμισμα του Θεού. Θα σου θυμήσω τον "Ανηψιό του Ραμώ" έργο του εγκυκλοπαιδιστή Ντιντερώ.
Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ μεγάλη και ενδιαφέρουσα κουβέντα την οποία ευελπιστώ να την κάνουμε κάποια στιγμή από κοντά...
Την καλησπέρα μου μαζί με τη χαρά μου για το θέμα που άνοιξες....
ΥΓ. Γιατί δεν επιτρέπεις σχόλια στο μπλόγκ σου;
Συμφωνώ απολύτως. Ο Ντε Σαντ δεν ήταν παρά μόνο ένας αριστοκράτης που απλά έκανε όσα έκαναν ή ήθελαν να κάνουν τόσοι και τόσοι. Αυτός το έκανε πιο φιλοσοφικά και πιο φανερά (ας μην ξεχνάμε ότι ο ηδονισμός των καθολικών ιερέων ήταν εντονότατος, ειδικά με βασανιστήρια ή με παρθένες κορασίδες).
Φίλε μου εκτός απο τον ντε Σάντ φοβάμαι πως εδώ παίζει πολύ και ο κύριος Μαζόχ. Εμείς είμαστε που τα καίμε, οι ίδιοι που καιγόμαστε. Μετά χτίζουμε βιλλάρες και παρκάρουμε τα μαλακισμένα μας αυτοκίνητα εκεί που ήταν τα έλατα των τριών αιώνων. Και μας αρέσει. Τους αρέσει δηλαδή. Ολοι αυτοί που έχουνε χτίσει και ζούνε στα καμμένα, σ΄όλη την Ελλάδα κι΄εδω τριγύρω στην Αττική, αυτοί είναι οι σαδιστές που βασανίζουνε όλοι τούς άλλους νομίζοντας οτι έτσι θα περάσουνε καλά. Δεν περνάνε καλά όμως. Είναι μαζόχες που μια ζωή θα μείνουνε με τη γλώσσα έξω, αγκομαχώντας. Αυτοβασανιζόμενοι τελικά, γιατί δεν ξέρω τι λέει ο ένας και ο άλλος, δεν μπορείς όμως να ζήσεις πάνω σ΄ένα καταπατημένο νεκροταφείο, τα όνειρά σου θα είναι εφιάλτες και η χαρά σου μικρή και πικρή. Σκάβουνε λοιπόν τον λάκκο τους όλοι αυτοί οι "έξυπνοι" και ύστερα χώνονται μέσα και δεν τούς ξαναβλέπει ποτέ το φώς της μέρας. Σκουληκομυρμηγκότρυπες! Τις θυμάσαι; Είναι μια παιδική λέξη και έχει πλάκα. Ο χρόνος είναι πολύς, είναι αιώνιος, δεν έχει να φοβηθεί τίποτα το μεγάλο σχέδιο. Κάποια νύχτα μέσα απο το μπετόν θα σκάσει η πρασινάδα μύτη και σε τρία τερμινα θα τάχει κάνει όλα γής μαδιάμ. Ο πλανήτης είναι ζωντανός, αντιδρά, αντιστέκεται. Αν δεν το καταλαβαίνουμε οτι απλώς μας φιλοξενεί, κάποια στιγμή θα μάς ρίξει μια γερή παγκόσμια πανούκλα, ένα AIDS είς την τετάρτην και θα βρεθεί πάλι ο Νώε να το παλεύει μήπως και διασώσει κάτι. Και θα το διασώσει. Και μετά, πάλι απ΄την αρχή. Μέχρι "ευνάγνωστα να γίνουν τα σωθικά μας", όπως το λέει ο Ελύτης. Μέχρι να καταλάβουμε. Γιατί αυτό είναι το μεγάλο σχέδιο : Να καταλάβουμε.
Σόρρυ για την φλυαρία! Και καλό Σαββατοκύριακο!
Δείμο...καλώς όρισες από τις διακοπές;
Ο Ντε Σάντ οδηγεί τον ηθικό σχετικισμό που έχει αναδυθεί κατά την περίοδο της Αναγέννησης και διογκώνεται κατά την περίοδο του Διαφωτισμού στην έσχατή του συνέπεια το μηδενισμό. Υπό αυτή την έννοια εμφανίζεται μάλλον ως κωδωνοκρούστης των διαφαινόμενων κοινωνικών κινδύνων στο επίπεδο της ιδεολογίας...και βρίσκεται, εκ πρώτης όψεως, στο αντίθετο άκρο από τους εκπροσώπους του Καθολικισμού...
Άρη...ο Ντε Σάντ είχε το θάρρος και τη γνώση να οδηγήσει τη σκέψη του στις έσχατές της συνέπειες. Οι σύγχρονοι απόγονοί του ζώντας σε μια κατάσταση πνευματικής αφέλειας που φέρει τα χαρακτηριστικά της Κτηνώδους Δύναμης Ωγκώδους Άγνοιας (δεν πρόκειται για ορθογραφικό λάθος, αλλά για τονισμό του μεγέθους της άγνοιας) αρνούμαστε να αντιληφθούμε τις συνέπειες των πράξεών μας.
Ακόμα πιο απογοητευτικό είναι το γεγονός ότι σήμερα καθώς δεν φαίνεται να υπάρχει αντίροπη ιδεολογική δύναμη όλοι εμείς οργανώνουμε τη ζωή μας με μοναδικό σκοπό την εισδοχή στους κόλπους των σύγχρονων παγκοσμιοποιημένων «Πατρικίων» που περιφέρουν την ανυπαρξία τους, άμοιροι οποιασδήποτε φυσικοκοινωνικής ευθύνης...
ΥΓ. Είμαι εκ πεποιθήσεως υπέρ της φλυαρίας...)))
Ελα στα www.prosopa.com. Εχεις πρόσκληση για μπλογκοπάιχνιδο!
Ελήφθη...
Δημοσίευση σχολίου